Shayboniylar va Ashtarxoniylar davri tarixiy geografiyasi

Mavzu: Shayboniylar va Ashtarxoniylar davri tarixiy geografiyasi Reja: 1.Ko'chmanchi o'zbeklar istil osi . Shayboniylar davlat ining ma'muriy tuzilishi . 2.Ashtarhtarhoniylar davri tarixiy geografiyasi . 3.Shayboniylar va Ashtarhoniylar davri da xo'jalik. 4.Shayboniylar va Ashtarhoniylar davri da geografik bilimlar. Si rdaryoning quyi oqimi va Balxash ko'lidan tortib to Dnepr daryosining quyi oqimigacha bo'l gan erlaр XI asrdan boshlab Dasht i qi pchoq deb atal a boshlagan. Bu terminni birinchi bo'lib Xusrav (1003-1088) qo'llagan. Bu atama keyinroq arab va fors manbalarida uchraydi . Rus sharqshunos olimi V.V.Bartol'dning so'zl ariga ko'ra Dasht i qipchoq aholisi sharq manbalarida qi pchoql ar, rus sol nomachilari pol ovetslar va Vizant iya manbalari da kumanlar deb atalib Xorazmga qo'shni bo'l gaн (1030 y), tez-tez rus erlari ga bosti rib kirishgan. XII asrning 20-yillarida Dashti qipchoqning bi r qismi Jebe noyon va Subatay bahodi r tomoni dan bosib olingan. 1236 yildan Dasht i qipchoq Botuxonga tegi shli bo'ladi va Jo'ji ulusi nomi bilan atal gan. (Chingizxon o'z erl arini uluslarga aj ratgani da Dasht i qi pchoq Jo'jiga berilgan). Dasht i qipchoq ikki qismga ajraladi: Yoyiq (Ural ) daryosi va Sirdaryoning quyi oqimidan to Balxash ko'ligacha bo'lgan Sharqiy hamda Yoyiq va Vol ga daryosidan to Dneprgacha bo'lgan (Vol ganing o'rta va quyi oqimi, qrim va Janubiy Rossiya erl ari) g'arbiy qismlar. XV asrning 20-yillaridan boshlab Dasht i qipchoq erl arini Abulxayrxon birlasht i radi va ko'chmanchи o'zbeklar davlat i ga asos sol adi (Jo'jining beshinchi o'g'li Shaybon naslidan) Abulxayrxon davlat ining kuchayishi temuriylarning inqiroz davri ga to'g' ri keladi. 1440 yillarda Abulxayrxon Dasht i qipchoqvа Movarounnahr o'rtasi da savdo yo'llari chorrahasi hisoblangan Si g'noq, Oq qo'rg'on, Arquq, Smuzoq va O'zgand shaharlarini bosib ol adi . 1948 yili Samarqandga yurish qilib uni talaydi . Dasht i qipchoqvа Movarounnahr tarixiga oi d muhim davr bu Muhammad Shayboniyxon bilan bog'liq. U 1480 yili ilgari gi o'zbeklar davlat i shuhratini ti kladi . 1499 yil Movarounnahrni zabt etishni boshladi . 1500 y Samarqand, 1503 yili Toshkent va Shohruxiya, 1504 yili Farg'ona, 1505 yili Urganch, 1506 yili Balx egallanib 1507-1509 yillar Xuroson egallandi . Shayboniy Movarounnahr, Xorazm va Xurosonni egallagan ul kan davlatga asos sol di . Shayboniyxon o'z davlati hududlarini udel (syurg'ol ) t i zimiga bo'lib boshqardi. Xonning harbiy yurishlari ga katta yordam bergan qabila boshliqlari - sultonlar sovg'a sifatida erl ar ol gan (syurg'ol ). Hi rot - Jonvafbiyga, Hisor - Madhi va Xamza sul tonlarga, Marv - qo'biz, Naymanga, balx ...