Jinoyat belgilari

Jinoyat belgilari 11-sinf Davlat va huquq asoslari fani darsligi asosida 8-mavzu Jinoyat boshqa qonunbuzarliklardan o'ziga xos jihatlari bilan ajralib turadi. Bu qilmishning ijtimoiy xavfliligidir. Chunki jinoyat natijasida jamiyat va shaxs uchun ham moddiy, ham ma'naviy zarar yetkaziladi. Jinoyatning qonunga xilofligi uning yuridik huquqiy belgisidir. Bundan tashqari, jinoyat sodir etgan shaxsning aybdor deb topilishi jinoyatning muhim belgilaridan biridir. Ijtimoiy xavfli qilmish faqat qonunda ko'rsatilgan jinoyat belgilari mavjud bo'lgan taqdirda, ya'ni uning tarkibi aniqlanganida jinoyat deb topiladi. Jinoyat tarkibi jinoyat to'g'risidagi qonunlarda aniq bir ijtimoiy xavfli qilmishni jinoyat deb ta'riflovchi eng kam va yetarli obyektiv va subyektiv belgilar yig'indisidir. Jinoyat tarkibining birinchi elementi jinoyat obyektidir. Bu jinoyat qonuni bilan qo'riqlanadigan ijtimoiy munosabatlar bo'lib, jinoiy tajovuzlar shularga qaratiladi. Qasddan odam o'ldirishda jinoyat obyekti boshqa shaxsning hayoti, o'g'rilikda esa o'zgalar mulki bo'ladi va hokazo. Jinoyat tarkibining ikkinchi elementi jinoyatning obyektiv tomonidir. Jinoyatning obyektiv tomonini atrof muhitda biron muayyan o'zgarishga olib keladigan va sabab bo'ladigan shaxsning aqliy va irodaviy xatti-harakati tashkil qiladi. Jinoyat tarkibining uchinchi elementi jinoyat subyekti, ya'ni jinoyat sodir etgan jismoniy shaxsdir. Jinoyat subyekti faqat qilmish uchun javob bera oladigan, ya'ni jinoyat to'g'risidagi qonunlarda ko'rsatilgan ma'lum yoshga yetgan va aqli raso shaxs bo'lishi mumkin. Jinoyat tarkibining to'rtinchi elementi jinoyatning subyektiv tomonidir. Jinoyatning subyektiv tomoni shaxsning sodir etayotgan jinoyatiga nisbatan ruhiy munosabati hisoblanadi. Jinoyat tarkibi deb topilishi uchun ko'rsatib o'tilgan to'rtta elementning barchasi mavjud bo'lishi shart. Umumiy jinoyat tarkibida barcha belgilar asosiy va fakultativ belgilarga ajratiladi. Jinoyatning subyektiv tomoni faqat ayb shakllari, ya'ni qasd va ehtiyotsizlik bilan cheklanib qolmaydi, u motiv va maqsadlarni ham o'z ichiga oladi. Jinoyat sodir etgan shaxs o'z qilmishining ijtimoiy xavflilik xususiyatini anglagan va shunga qaramay, uni sodir etishni istagan bo'lsa, bunday jinoyat qasddan sodir etilgan deb topiladi. Jinoyat qonunchiligida to'g'ri yoki egri qasd degan tushunchalar mavjud. Shaxs o'z qilmishining ijtimoiy xavfli xususiyatini anglagan, uning oqibatlariga ko'zi yetgan va ularning yuz berishidan bosh tortmagan bo'lsa, bunday jinoyat to'g'ri qasddan sodir etilgan deyiladi. Savol va topshiriqlar: 1. Jinoyat boshqa huquqbuzarliklardan qaysi jihatlari bilan ajralib turadi? 2. Jinoyat belgilarini tushuntirib bering. 3. Aybli qilmish deganda nimani tushunasiz? 4. To'g'ri va egri qasd deganda nimani tushundingiz? 5. Quyida berilgan vaziyatlarda jinoyat alomatlari bormi? Ulardan qaysi biri ehtiyotsizlik oqibatida sodir etilgan? ...