Jinoyat va jazo tayinlash to'g'risidagi qoidalarni liberallashtirish masalalari

Jinoyat va jazo tayinlash to'g'risidagi qoidalarni liberallashtirish masalalari Reja: Jinoiy jazo tizimini liberallashtirish masalalari 3. Jinoyat uchun jazo tayinlash qoidalarini liberallashtirish Malumki, jinoyatchilikka qarshi kurashda va uning oldini olishda qo'llaniladigan asosiy vositalardan biri, bu jinoiy jazo hisoblanadi. Yuridik adabiyotlarda jazo tushunchasi, uning maqsadlari yuzasidan ko'plab tadqiqotlar olib borilgan.1 Jazoning mohiyati va yuridik tabiatini ochib berish, jinoyat huquqida markaziy masalalardan biri bo'lib, usiz jazoning mazmun va maqsadi, tarbiyaviy va ogohlantiruvchi ahamiyati to'g'risida tasavvur hosil qilish mumkin emas. Jinoyat va jazo hayotdagi turli hodisalar bo'lib, o'z navbatida, ularning bir-biri bilan bog'liqligini inkor etib bo'lmaydi. Jinoyat - alohida shaxs tomonidan (guruh) qonun normalarini buzib, muayyan harakat yoki harakatsizlikni sodir etish bilan bog'liq bo'lsa, jazo - davlatning majburlov chorasi bo'lib, uning jinoyat sodir qilgan shaxsning jinoiy xulqiga nisbatan munosabatidir. YA'ni jinoyat va jazo bir-biri bilan bog'liq va ajralmas bo'lib, bir-birisiz mavjud bo'lolmaydi, ular harakat va qarshi harakat, xavf va ushbu xavfni bartaraf etuvchi, zarar (yovuzlik) va unga qarshi kurashuvchi sifatida namoyon bo'ladi. Shuning uchun bu borada N.S.Tagansev «jinoiy qilmish haqidagi tushunchadan, jazo ushbu qilmishni sodir etgan shaxs bilan davlat o'rtasidagi alohida munosabat ekanligi kelib chiqadi», deb ta'kidlagan edi.2 Demak, jazo davlat bilan jinoyat sodir etgan shaxs o'rtasidagi huquqiy munosabatlar ifodasi hisoblanadi. Ushbu holat O'zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 2-moddasida o'z aksini topgan bo'lib, unga ko'ra «Jinoyat kodeksining vazifalari shaxsni, uning huquq va erkinliklarini, jamiyat va davlat manfaatlarini, mulkni, tabiiy muhitni, tinchlikni, insoniyat xavfsizligini jinoiy tajovuzlardan qo'riqlash, shuningdek, jinoyatlarning oldini olish, fuqarolarni Respublika Konstitutsiyasi va qonunlariga rioya qilish ruhida tarbiyalashdan iboratdir. Ushbu vazifalarni amalga oshirish uchun kodeks javobgarlikning asoslari va prinsiplarini, qanday ijtimoiy xavfli qilmishlar jinoyat ekanligini aniqlaydi, ijtimoiy xavfli qilmishlar sodir etgan shaxslarga nisbatan qo'llanilishi mumkin bo'lgan jazo va boshqa huquqiy ta'sir choralarini belgilaydi». Jazoning mazmuni, uning tushunchasi va belgilari bilan, o'z navbatida, u qaysi ijtimoiy-iqtisodiy formatsiya doirasida mavjud ekanligiga, qanday ijtimoiy, siyosiy, madaniy, ma'naviy qarashlar hukmron ekanligiga bog'liqdir. Chunki «jazoning turlari va tizimi u yoki bu jamiyatda jinoyatchilikka qarshi kurashda hukmron bo'lgan qarashlarni ifoda etadi. YA'ni jazo tizimi jinoyatchilikka qarshi kurashda hukmron bo'lgan qarashlar natijasida shakllanib va takomillashib, jamiyatning rivojlanish bosqichi va natijalarini anglatadi». 1 Jamiyatning takomillashuvi va ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarning almashinuvi natijasida, shuningdek, jinoyat tushunchasi ham o'zgarib boraveradi. Boshqacha qilib aytganda, ijtimoiy o'zgarishlar har doim jazoning tushunchasi, xarakteri, maqsadlari va tizimi, turlariga bevosita ta'sir qilib kelgan. Jumladan, O'zbekiston Respublikasining mustaqillik va suverenitetga erishishi davlat va jamiyat oldida huquqiy demokratik davlat hamda fuqarolik jamiyatini qurish bo'yicha dolzarb va yuksak vazifa, maqsadlarni yuzaga keltirdi. Bu borada ...