Konstitutsiyaning paydo bo'lish tarixi va jaxon konstitutsiyalari

Konstitutsiyaning paydo bo'lish tarixi va jahon konstitutsiyalari «Konstitutsiya» atamasi izining uzoq tarixiga ega. Masalan, qadimgi davrlarda konstitutsiya sizi siyosiy tuzumni bildirgan. Yunoncha ma'nosiga kira esa, huquq bilan belgilanadigan davlat tuzilishini ifodalagan. XIV- XV asrlarda esa markaziy xalqlarida davlatning holatiga xal qiluvchi ta'sir itkazgan Amir Temurning tuzuklari Shariat bilan bir katorda amal kilgan sharq madaniyatiga xos alohida shakldagi konstitutsiyaviy hujjat bilgan. Shuquqshunos olimlar A.Saidov va U.Tojixonovlar konstitutsiyalarni 2 guruhga biladi: bugungi kundagi konstitutsiyalardan keskin farq kiladigan sharoitlarda kabul qilingan konstitutsiyalar. Bularga 1787 yilgi A+SH. 1831 yilgi Belgiya, 1874 yilgi Shveytsariya konstitutsiyalari misol bila oladi; XX asrning ikkinchi yarmida kabul qilingan Yangi avlod konstitutsiyalari. 20- yillar boshida sharq mamlakatlari (Turkiya, Eron, Misr, Afoniston) davlat mustaqilligining shakllanish jarayoni Yevropaning konstitutsiyaviy shakllari, barcha e'tirof etgan huquqiy qadriyatlar hamda fuqarolik huquqiy me'yorlari rivojlangan majmuaga an'anaviy musulmon huquqini uyunlashtirishga harakat kilgan konstitutsiyaviy qurilish tipini vudujga keltirdi. Undan keyin konstitutsiyaviy qurilishda aralash ya'ni Britaniya-fransuz yondashuvi vujudga keldi. Shuningdek, Afrikaning Saxroyi Kabirdagi davlatlar, hamda Markaziy va sharqiy Yevropamamlakatlarida konstitutsiyaviy islohotlar davrini vujudga keltirdilar. Bugungi kunda juda kip davlatlarda xar tomonlama rivojlangan konstitutsiyalar vudujga keldi va kelmokda. jahon davlatlarining konstitutsiyalarini IIV Akademiyasi tomonidan tuzilgan va chop etilayotgan «Konstitutsii Mira» nomli tiplamidan foydalanib irganish mumkin. 1-6-tomlarida 45 ta davlatning konstitutsiyalari berilgan. Bu davlatlarning konstitutsiyalari irganib chikilsa, u davlatlar haqida tilik ma'lumotlarga ega bilish mumkin. Masalan, Avstriya Konstitutsiyasi - Federal Konstitutsiyaviy qonun deb ataladi. (1920y, 10 noyabrda kabul qilingan). Davlat boshlii - federal Prezident. Davlat boshqaruvi - Respublika. Davlat tuzilishi - federativ. Siyosiy tartibi - demokratik. +onun chikaruvchi hokimiyati - Parlament (milliy palata 183 ta deputat va federal palata 63 ta deputatdan iborat). Ijro etuvchi hokimiyati - federal Prezident va federal hukumat. Siyosiy partiyalari: «Avstraliya xalq partiyasi»; «Avstraliya Ozodlik partiyasi»; «Avstraliya sotsial-demokratik partiyasi»; «Mukobil yashil». Ozarbayjon Kostitutsiyasi (1995y, 12 noyabrda kabul qilingan, 1995y 27 noyabrda kuchga kirgan). Davlat boshlii - Prezident. Davlat boshqaruvi - Respublika. Davlat tuzilishi - unitar. Siyosiy tartibi - demokratik. +onun chikaruvchi hokimiyati - Milliy Majlis. Ijro etuvchi hokimiyati - Ministrlar Kabineti. Siyosiy partiyalari: «Ozarbayjon xalq fronti»; «Milliy mustaqil partiyasi»; «Ozarbayjon sotsial demokratik partiyasi»; «Musavat»; «Ishonch yili partiyasi»; «Ozarbayjon xalq partiyasi»; «Ozarbayjon dehqon partiyasi». Konstitutsiya - oliy yuridik kuchga ega bilgan, vakolat berilgan, organlar tomonidan berilgan tartibda, yoxud xalq referendumi orqali kabul qilingan, eng barqaror va muhim ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi davlatning asosiy qonuni. Konstitutsiya quyidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi: Inson huquqlari va erkinliklari; Davlat tuzilishi; Davlat hokimiyatining tashkil topishi (strukturasi, davlat organlarining shakllanish tartibi va ular ...