Mehnat bozorini shakllanishi va rivojlanishi

mehnat bozorini shakllanishi va rivojlanishi Reja: 1. mehnat resurslari ijtimoiy-iqtisodiy kategoriya sifatida 2. mehnat resurslarining shakllanishi 3. mehnat resurslaridan foydalanish 4. mehnat resurslaridan foydalanishning mintaqaviy xususiyatlari . mehnat resurslari ijtimoiy-iqtisodiy kategoriya sifatida Moddiy nematlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko'rsatish ikkita zarur tarkibiy kismdan: bir tomondan, moddiy resurslar (xom ashyo, asbob-uskunalar va xokazo)dan va ikkinchi tomondan, inson resurslaridan, yani kasb malakalari va bilimlariga ega bo'lgan xodimlardan iborat. boshqacharok qilib aytganda, mamlakat aholisining bir kismi bo'lgan inson resurslari moddiy resurslar bilan bir katorda iqtisodiy rivojlanish omili sifatida xam namoyon bo'ladi. Birok bu omillar o'z xususiyatlariga karab bir-birlaridan muhim belgilari bilan farqlanadi. Inson resurslari - odamlardir. Ular fakat moddiy nematlar yaratib kolmay, shu bilan birga ularni istemol xam kiladilar. Odamlar uzlarning moddiy va ma'naviy ehtiyojlari jihatidan unchalik bir xil emaslar. Bunga ylarning jinsi, yoshi, sogligi, oilaviy ahvoli, ma'lumot darajasi va boshqa ijtimoiy, psixofiziologik sifatlari sabab bo'ladi. Shuning uchun bir kishi ikkinchisiga uxshamaydi. . mehnat resurslari deb, uzining aqliy va jismoniy mehnati bilan ijtimoiy ishlab chiqarishda ishtirok etadigan mehnatga qobiliyatli kishilar to'plamiga aytiladi. . Yosh chegarasi erkaklar 60 yoshga, ayollar 55 yoshga etgandan cung pensiya olish xukiki bilan belgilanadi. Birok bu qoidadan istisno xam bor. Organizmga yuksak ruhiy fiziologik bosimlar bilan bog'liq kasb faoliyatining ayrim turlari uchun pensiya chizigi sezilarli ravishda 5-10 yilga pastrok, bazan undan xam kuprok. Bu yerda imtiyozli shartlarda karilik pensiyasi tizimi amal qiladi. Ayollar uchun pensiya yoshi odatdagi xalqaro tajriba darajasida bulsada, xamma joyda erkaklarning o'rtacha umir ko'rishi ayollarga nisbatan sezilarli ravishda kamrokdir. mehnatga layokatli yoshdagi kishilarning malum kismini sira ishlamagan yoki sogligi yomon bo'lganligi uchun ishlashdan tuxtagan kishilar tashkil etadi. Bu urinda gap I va II guruh nogironlari haqida bormokda, davlat ularni pensiya bilan ta'minlab turadi. Bu kishilar mehnat resurslari tarkibiga kiritilmaydi. Birok 1 va II guruh nogironlarining ayrimlari (agar ishlab chiqarishda kulay sharoitlar yaratilsa) ishlashlari mumkin. Shuning uchun xam mehnatga layokatli yoshdagi ishlashi mumkin bo'lgan, davlat tomonidan pensiya yoshi belgilangan yoshgacha bo'lgan fukoralar mehnat resurslariga kiradi (l va II guruh nogironlaridan ishlamaydiganlari bundan mustasnodir). mehnatga layokatli yoshdagi aholi orasida ishlamaydigan nogironlarning soni nisbatan kamrok va nisbatan barqarordir. mehnatga layokatli yoshdagi mehnat qilishga qobiliyatli aholi tushunchasini ta'riflab olgandan keyin mehnat resurslariga kiradigan fukorolarning boshqa kategoriyalariga - ishlaydigan o'smirlar va ishlaydigan pensionerlarga utish mumkin. Fukorolarning ana shu kismi mamlakat xo'jaligidagi mehnat bilan bandligining huquqiy asosi hamisha qonun bilan belgilanadi. Xususan, hozirgi vaqtda O'zbekiston Respublikasining «aholini ish bilan ta'minlash to'g'risida»gi qonunida mehnat huquqini pyyobga chiqarish aholining mehnat bilan bandligi sohasidagi davlat ...