Mehnat shartnomasi va uning munosabatlari

Reja: 1.mehnat shartnomasi munosabatlari. 2.Mehnat shartnomasi taraflarining moddiy javobgarligi. 3. Mehnat shartnomasini tuzish. Mehnat shartnomasi va uning munosabatlari O'zbekisgon Respublikasining Konstitutsiyasiga ko'ra, har kim o'z qobiliyatiga ko'ra mehnat qilishi uchun ish beruvchi bilan mehnat shartnomasini tuzish holda u eki bu faoliyat gurihini erkin tanlash huquqiga ega ekanligi belgilangan. Mehnat shartnomasi, mehat kodeksiga asosan, xodim bilan ish beruvchi o'rtasida muayyan mutaxassislik, malaka, lavozim bo'yicha ishni ichki mehnat tartibiga bo'ysungan holda taraflar kelishuvi, shuningdek, mehnat to'g'risidagi qonunlar va boshqa normatnv hujjatlar, jumladan jamoa shartnomalari va kelishuvlari bilan belgilangan shartlar asosida haq evaziga bajarish haqidagi kelishuvdir. Mehnat shartnomasining mazmunini taraflarning huquq va burchlarini belgilovchi shartlar tashkil qiladi. Bu shartlar taraflarning bevosita kelishuvi, shuningdek, mehnat to'g'risidagi qonunlar bilan belgilanadi. mehnat kodeksiga ko'ra mehnat shartnomasi quyidagi muddatlarga tuziladi: 1) nomuayyan muddatga; 2) besh yildan ortiq bo'lmagan muayyan muddatga; 3) nuayyan ishni bajarish muddagiga. Fakultativ (qushimcha) shartlar nehnat shartnomasi (kontrakt)ga kiritil-gan bo'lsa, taraflarning ularni bajarishi majburiy hisoblanadi (agar shartnoma shartlarini taraflardan biri buzsa, u muddatidan oldin bekor qilinishi mumkin). Ish beruvchining tashabbusi bilan vaqtincha boshqa ishga o'tkazishga ishdan chiqarish zarurati yoki bekor turib qolinishi munosabati bilan yo'l qo'yiladi. Xodimning mehnat faoliyatini tasdiqdovchi asosiy hujjat mehnat daftarchasidir Amaldagi mehnat kodeksiga binoan, ish beruvchi korxona besh kundan ortiq ishlagan barcha xodimlarga mehnat daftarchasini yuritishi shart (o'rindoshlik asosida ishlovchilar bundan mustasno). Mehnat shartnomasini bekor qilish asoslari (sabablari) mehnat daftarchasiga yozilmaydi. Mehnat kodeksiga ko'ra, mehnat shartmomasini bekor qilish uchun yana bir asos bo'lishi mumkin. Chunonchi, dastlabki sinov natijasi qoniqarsiz bo'lsa (ishga qabul qilishda dastlabki sinov muddati belgilangan hollarda), ish beruv-chi xodim bilan tuzilgan mehnat shartnomasini xodimlarning korxonadagi va-killik organlarining roziligini olmasdan va ishdan bo'shatish nafaqasini tula-masdan turib ham bekor qilishga haqqi bo'ladi. Mehnat kodeksining 97-moddasiga asosan, mehnat shartnomasi quyidagi asoslarga ko'ra bekor qilinishi mumkin: 1) taraflarning kelishuviga ko'ra (ushbu asosga binoan mehnat shartnomasining barcha turlari istalgan vaqgda bekor qilinish mumkin); 2) taraflardan birining tashabbusi bilan; 3) muddatning tugashi bilan; 4) taraflar ixtiyoriga bog'liq bo'lmagan holatlarga ko'ra; 5) mehnat shartnomasida nazarda tutiltan asoslarga ko'ra; 6) yangi muddatta saylanmaganligi (tanlov bo'yicha o'tmaganligi) yoxud saylanishda (tanlovda) qatnashishni rad etganligi munosabati bilan. Mehnat shartnomasi yoki unga qo'shimcha ravishda tuzilgan yozma shakldagi kelishuvda, shuningdek jamoa shartnomasida mehnat shartnomasi taraflarining moddiy javobgarligi aniqlashtirib qo'yilishi mumkin. Bunda shartnoma bo'yicha ish beruvchining hodim oldidagi javobgarligi ushbu kodeksda nazarda tutilganidan kam, hodimning ish beruvchi oldidagi javobgarligi esa nazarda tutilganidan ko'p bo'lmasligi kerak. Mustaqillik davrida ishlab chiqilgan mehnat qonunchiligida ish vaqti tushunchasiga ham katta e'tibor qaratildi. Ish vaqti xalqaro inson ...