O'rta asrlarda Sharq va G'arb mamlakatlarida siyosiy va huquqiy ta'limotlar

O'rta asrlarda Sharq va G'arb mamlakatlarida siyosiy va huquqiy ta'limotlar Reja: 1. Burxoniddin Marg'inoniylarning siyosiy va huquqiy qarashlari. 2.Islom siyosiy va huquqiy ta'limoti. 3.Forobiyning huquqiy ta'limotlari 4.O'rta asrlarda G'arb Ovro'pa mamlakatlarida siyosiy va huquqiy ta'limotlarning asosiy yo'nalishlari haqida. 5.Nikollo Makiavellining davlat va huquq haqidagi qarashlari. 6.Jon Bodenning davlat va mustaqillik, suverenitet haqidagi g'oyalari. 7.Yevropautopistlarining siyosiy va huquqiy qarashlari 1.Burxoniddin Marg'inoniylarning siyosiy va huquqiy qarashlari. Buyuk olim, mashxur fakix Burxoniddin Marg'inoniy 1121 yil 23 sentabrda Margilonda tavallud topgan. Butun musulmon dnyosida tan olingan «Xidoya» asarini Burxoniddin Marginoniy 1178 yili Samar-kandda yozgan. Mahmud ibn Sulaymon al-Kafaviy 676 ta taniqli faqix va mutasavvuf olimlar tarjimai xolini o'z ichiga olgan «Katoib a'lom ad-axyor min fukaxo mazhab an-Nu'mon xanifa) mazhabi fakixlaridan eng ma'lum kishilarning tabaqalari») nomli asarida «Xidoya»ning yaratilishi haqida Burxoniddin Marginoniyning quyidagi so'zlarini keltirgan: «Abu-l-Xasan Ali ibn Bakr ibn Abd ul-Jalil bir kuni fiqx masalalariga bagishlangan xajmi uncha katta bo'lmagan, lekin mazmuni tulik bo'lgan bir yaxlit kitob zarur ekanligi haqida fikr bildirdi. Irokka safar qilmaganimda, u yerda «al-Muxtasar al-Kuduriy» («Kuduriy qisqartmasi»)ni kurdim. U fiqx bobida ajoyib asar edi. Bu paytgacha kattayu-kichik barcha «Jomye us-Sagir» («Kichik to'plam»)dan foydalanar edi. Shunda fiqxga oid barcha asarlarini jamlab, ulardan eng zarur masalalardan oldim va bu asarga «Bidoyat al-Muntaxay» («Boshlovchilar uchun tugal ta'lim») deb nom berdim. Keyinchalik bu asarga sharx yozib uni «Kifoyat ul-Muntaxiy» («Yakunlovchilar uchun tugal ta'limot») deb nomladim. Bu asarlarning xam xajmi katta bo'lgani uchun keyinchalik Burxoniddin Marginoniy yanada mu'jazrok, shariatning xanafiy mazhabining fiqx masalalarida asosiy qo'llanmasiga aylangan «al-Xidoya» asarini yozgan. Burxoniddin Marginoniy «Xidoya» asarini yaratishda Kur'oni karim, xadislar, dastlabki turt xalifa saxobalarining rivoyatlariga, sunniylik oqimi asosiy mazhablari - xanafiy, molikiy, shofe'iy, xanbaliy - asoschilari Abu Xanifa an-Nu'mon ibn Sobit, Abu Abdullox Molik ibn Anas, Muhammad ibn Idris ash-Shofiy, Abdu Abdullox Axmad ibn Xanballarning yirik asarlariga, ularning shogird va izdoshlarini imom Yokub ibn Ibroixm al-Kufiy al-Ansoriy Abu Yusuf, imom Abu Abdullox ibn Xusayn ash-Shayboniy (imom Muhammad), imom Abu-l-Xal Zufar ibn Xazl (imom Zufar)larning asarlariga tayangan. Iso Muhammad ibn iso at-Termiziyning «Jome' ul-Kabir» («Katt to'plam»), Abu -l-Xasan Al Kuduriyning «Muxtasar al-Kuduriy» («Kuduriy qisqartmasi»), Abu-lXazl Ali ibn Muhammad Bazdaviyning «Mabsut» asarlariga, shariatning turli masalalarini sharxi va yechimini berishd havola kilinadi. «Xidoya» (arabcha tula nomi «Xidoya fi furui' al-fiqx»- «fiqx sohalari bo'yicha qo'llanma») - to'g'ri yulni - bu yerda huquqiy ma'nodagi to'g'ri yulni ko'rsatish degan ma'noni anglatadi. Islom dunyosida shu nomda turli ilmiy huquqiy tizimlar bo'yicha bir kancha qo'llanma kitoblar ma'lum. Bulardan eng mashxuri shariatga bagishlangan ikki to'plamdir. Biri ...