O'zbekiston Respublikasi fuqarolik kodeksining iste'molchilar huquqlarini himoya qilishdagi ahamiyati

O'zbekiston Respublikasi fuqarolik kodeksining iste'molchilar huquqlarini himoya qilishdagi ahamiyati Reja: O'zbekiston Respublikasi fuqarolik kodeksi va boshqa joriy qonunlarning iste'molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli. «Iste'molchilarning huquqlarini himoya qilish to'g'risida»gi Qonunning O'zbekiston Respublikasi fuqarolik kodeksi bilan iste'molchilar huquqlarini himoya qilishdagi monandligi. Tayanch iboralar: mulk huquqi, majburiyat huquqi, intellektual huquq, muomula layoqati, huquqiy layoqati, ma'naviy zarar. O'zbekiston Respublikasi fuqarolik kodeksi va boshqa joriy qonunlarning iste'molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli Bevosita iste'molchilarning huquqlarini himoya qilish bilan bog'liq bir qator xalqaro qonun hujjatlari, shartnomalar va bitimlar mavjud. BMTning Iste'molchilar manfaatlari himoyasiga oid rezolyutsiyasi. 1973 yilda Yevropaiqtisodiy hamjamiyati Kengashi tomonidan qabul qilingan Iste'molchilar huquqlari xartiyasi. YEIHK tomonidan 1981 yil 19 maydagi Iste'molchilar huquqlarining himoyasi va informatsion siyosatga oid Dastlabki (birinchi) va Ikkinchi dasturlari. MDHga azo davlatlar Parlamentlararo Assambleyasining 1995 yil 13 maydagi Sankt-Peterburg shahrida imzolangan «Parlamentlararo Assombleyasi qatnashchisi bo'lgan davlatlarning iste'molchilar huquqlari himoyasini tartibga solishning umumiy tamoyillari haqida»gi tavsiyaviy xarakterdagi qarori. Avvalo shuni aytish zarurki, iste'molchilar huquqlarini asosiy qomusimiz - O'zbekiston Respublikasi Konstiutsiyasi himoya qiladi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 13-moddasiga ko'ra iste'molchilar huquqlarini himoya qilish umuminsoniy tamoyillarga asoslanadi, ya'ni inson, uning hayoti, erkinligi, sha'ni, qadr-qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat hsoblanadi. Inson o'z shaxsiy hayoti uchun tovar sotib olishdan, muayyan xizmatlardan foydalanishdan va ishlar bajarilishi natijasidan manfaatdor ekan, u iste'molchi sifatida o'z hayotini go'yoki «garovga» qo'yadi. Chunki nuqsonli, sifatsiz, foydalanishga yaroqsiz tovar (ish, xizmat) uning hayotiga, sog'lig'iga jiddiy zarar yetkazishi mumkin. «Iste'molchi hamisha haq» tamoyili O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 44-moddasiga muvofiq, iste'molchiga o'zi buzilgan huquqini, manfaatini sud orqali tiklash imkonini beradi. Ushbu moddaga asosan «har bir shaxsning o'z huquq va erkinliklarini sud orqali himoya qilish, davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarining g'ayriqonuniy xatti-harakatlari ustidan sudga shikoyat qilish huquqi kafolatlanadi». «Davlat butun xalqning manfaatlarini ko'zlab, islohotlar jarayonining tashabbuskori bo'lishi, iqtisodiy taraqqiyotning yetakchi yo'nalishlarini belgilashi, iqtisodiyotda, ijtimoiy-siyosiy hayotida tub o'zgarishlarni amalga oshirish siyosatini ishlab chiqishi va izchil ro'yobga chiqarishi kerak» (I. Karimov). Davlat bosh islohotchi sifatida har qanday mamlakatni rivojlantirish yo'lida islohatlarni amalga oshirar ekan, avvalo, inson manfaatini birinchi o'ringa qo'yadi. Inson esa jamiyatda asosiy fuqarolik munosabatlarida iste'molchi sifatida gavdalanadi. Aynan shu holat ham mamlakatimiz Bosh qonunida o'z ifodasini topgan. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 53-moddasida ta'kidla-nishicha, davlat iste'molchilarning huquqi ustunligini hisobga olib, iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va mehnat qilish erkinligini, barcha mulk shakllarining tengligini va huquqiy jihatdan bab-baravar muhofaza etilishini kafolatlaydi. Iste'molchilarning huquqlarini himoya qiluvchi qonun hujjatlari orasida O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksi markaziy o'rinlardan birini egallaydi. Zero, iste'molchi va ularning huquqlarini himoya qilish fuqarolik-huquqiy munosabat bo'lib, uning o'rganish predmeti hisoblanadi. ...