O'zbekiston Respublikasida fuqorolik huquqi

O'zbekiston respublikasida fuqarolik huquqi 10-sinf Davlat va huquq asoslari fani 12-mavzu O'zbekistonda fuqarolar huquq munosabatlarini davlatning Asosiy qonuni - Konstitutsiya, shuningdek 1997-yil 1-martdan amalga kiritilgan O'zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi tartibga soladi. Biz har kuni turli xil mulkiy tusdagi huquq munosabatlariga kirishamiz: do'konlarda xarid qilamiz, sovg'alar olamiz, jamoat transportida yuramiz va hokazo. Ijtimoiy munosabatlarning mazkur barcha toifalarini tovar-pul shakli birlashtiradi: biz tovar yoki xizmat uchun qanchadir pul to'laymiz. Bunday ijtimoiy munosabatlar fuqarolik huquqi bilan tartibga solinadi. Fuqarolik huquqi deyilganda huquqning me'yorlari mulkiy hamda u bilan bog'liq shaxsiy nomulkiy munosabatlarni (sha'ni va qadr-qimmatini himoya qilishni) tartibga soladigan sohasi tushuniladi. O'zbekiston Respublikasining fuqarolik huquqi manbalariga quyidagilar kiradi: Mahalliy odat va an'analar. Konstitutsiya; Fuqarolik kodeksi; Amaldagi qonunlar; Qonun kuchiga ega hujjatlar (Prezident Farmonlari, Oliy Majlis qarorlari, Vazirlar Mahkamasi farmoyishlari, mahalliy hokimiyat hujjatlari); O'zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari; Ish muomalasi rasm-rusumlari (qonunlarda nazarda tutilmagan harakatlar); O'zbekiston respublikasining fuqarolik kodeksi Huquq tarixidan O'zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi O'zbekiston Respublikasining 1995-yil 21-dekabrdagi va 1996-yil 29-avgustdagi Qonuni bilan tasdiqlangan. O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1996-yil 29-avgustdagi Qarori bilan amalga joriy etilgan. 6 bo'lim, 71 bob va 1199 moddadan iborat. Hozirgi paytga qadar ko'plab o'zgartirishlar kiritilgan. Fuqarolar, yuridik shaxslar, shuningdek davlat fuqarolik huquqi subyektlari hisoblanadi. Huquqiy munosabatlar subyektlarining yakka tartibdagi va jamoa turlari mavjud. Fuqarolar (jismoniy shaxslar) deyilganida O'zbekiston Respublikasi fuqarolari, boshqa davlatlar fuqrolari, shuningdek fuqaroligi bo'lmagan shaxslar tushuniladi. Jamoa subyektlariga yuridik shaxslar kiradi. Foyda olishni o'z faoliyatining asosiy maqsadi qilib olgan tijoratchi tashkilotlar (to'liq va kommandit shirkatlar, cheklangan va qo'shimcha mas'uliyatli jamiyatlar, aksiyadorlik jamiyatlari, unitar korxonalar va boshqalar); Foyda olishni o'z faoliyatining asosiy maqsadi qilib olmagan notijorat tashkilotlar (matlubot kooperativlari, jamoat birlashmalari, fondlar, fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish idoralari va boshqalar). O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksida yuridik shaxslarning ikki turi qayd etilgan: Fuqarolik huquqi subyekti sifatida davlat huquqiy munosabatlarning boshqa ishtirokchilari bilan bir хil asoslarda ish ko'radi. Bunda, umumiy qoidaga muvofiq, davlat va u tashkil etgan yuridik shaxslar bir-birlarining majburiyatlari bo'yicha javobgar bo'lmaydi. Huquqiy munosabatlar subyekti bo'lish uchun shaxslar huquqiy layoqat yoki muomala layoqatiga ega bo'lishlari kerak. Huquqiy layoqat - fuqarolarning huquq va burchlarga ega bo'lish layoqati. Fuqaroning huquqiy layoqati u tug'ilgan paytdan e'tiboran vujudga keladi va butun hayoti davomida saqlanadi. Muomala layoqati - shaxsning o'z harakatlari bilan fuqarolik huquqlariga ega bo'lish va ularni amalga oshirish, o'zi uchun fuqarolik burchlarini vujudga keltirish va ularni bajarish layoqati. Bu ruhiy va yosh cheklanishlari bilan bog'liq. Muomala layoqati quyidagicha bo'ladi: to'la hajmdagi (18 yoshdan boshlab); voyaga yetmaganlar (14 yoshdan 18 yoshgacha); kichik yoshdagi voyaga yetmaganlar (7 ...