O'zbekistonda moliya - kredit tizimi

O'zbekistonda moliya-kredit tizimi 11-sinf Davlat va huquq asoslari fani darsligi asosida 18-mavzu Konstitutsiya moliya-kredit huquqining asosiy manbayi Moliya huquqi mustaqil huquq tarmog'i hisoblanadi. Moliya huquqi O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarining tegishli sohasi sifatida qayd etiladi. Moliya huquqiy normalari yordamida davlat tomonidan moliyaviy tizim harakatga keltiriladi va undan foydalaniladi. Moliya sohasi moliya huquqini butunlay qamrab olsa ham, moliyaviy tizimning turli pog'onalarida uning normalari turlicha qo'llaniladi. Moliya huquqi predmetini davlat va ma'muriy-hududiy tuzilmalarining moliyasi tashkil etadi. Moliya huquqi moliyaviy tizimning boshqa bo'g'inlari bilan chambarchas bog'liq. Moliya tushunchasi juda keng bo'lib, o'z mohiyatiga ko'ra, iqtisodiy kategoriyalardan biri hisoblanadi. Bunday kategoriyalarga «pul», «foyda», «tannarx» kabi boshqa iqtisodiy tushunchalar ham kiradi. Bular kategoriyaning mohiyatini va jamiyat rivojlanishidagi rolini belgilovchi turlicha vazifalarini bajaradi. Davlat va mahalliy hokimiyat organlari pul jamg'armalarida mablag'larni yig'ish va undan foydalanish bilan bog'liq bo'lgan munosabatlar moliya huquqi bilan tartibga solinadi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi moliyaviy qonun hujjatlarining negizini tashkil etadi. Davlat moliyaviy munosabatlar va faoliyatini huquqiy tartibga solishning asoslari Konstitutsiyaning XXV «Moliya va kredit» bobida mustahkamlangan. O'zbekiston Respublikasi moliya tizimi quyidagi bo'g'inlardan tarkib topgan: a) davlat byudjeti, uning tuzilmasiga kiruvchi Respublika byudjeti, Qoraqalpog'iston Respublikasi byudjeti va mahalliy byudjetlar; b) davlat maqsadli jamg'armalari va byudjetdan tashqari jamg'armalar; d) xo'jalik yurituvchi subyektlar va iqtisodiyot tarmoqlari moliyasi; e) kredit (davlat krediti va bank krediti); f) mulkni sug'o'rta qilish va shaxsiy sug'o'rta. Davlat moliyaviy faoliyati Davlat o'z oldida turgan vazifalarni bajarish jarayonida ma'lum bir faoliyat turini amalga oshiradi. Moliyaviy faoliyat jarayonida yuzaga keluvchi huquqiy munosabatlarni moliya huquqi tartibga soladi. Mazkur munosabatlarni quyidagi guruhlarga taqsimlash mumkin: 1) Davlat va ma'muriy-hududiy tuzilmalarning byudjet sohasidagi faoliyati; 2) Davlat va ma'muriy-hududiy tuzilmalarning soliq sohasidagi faoliyati; 3) Davlat va ma'muriy-hududiy tuzilmalarning kredit sohasidagi faoliyati; 4) Davlat va mahalliy korxonalarning moliyaviy faoliyati; 5) Majburiy sug'o'rta sohasidagi davlat faoliyati; 6) Davlat va mahalliy organlarning byudjetdan tashqari jamg'armalar sohasidagi faoliyati. Kreditlashtirish asosida ajratilgan pul mablag'lari korxona, tashkilot va fuqarolar tomonidan muayyan vaqtgacha qaytarilishi lozim. Pul mablag'i ma'lum muddatga, ma'lum summada qaytarish sharti bilan ajratiladi. Savol va topshiriqlar 1. O'zbekiston Respublikasi moliya tizimi bo'g'inlarini tushuntirib bering. 2. Huquq tizimida moliya huquqining tutgan o'rni nimada? 3. Moliya huquqi qanday munosabatlarni tartibga soladi? 4. Davlat o'zining moliyaviy faoliyatini qanday amalga oshiradi? 5. Sizning hayotingizda davlatning moliyaviy faoliyati qanday aks etadi? 6. Ta'lim sohasida davlat qanday moliyaviy faoliyatni amalga oshiradi? ...