Sharq hujjatchiligi

Sharq hujjatchiligi SHARQ HUJJATCHILINING SHAKLLANISHI VA TAKOMILLASHISHI TURKIY XALQLARDA HUJJAT TUZISH QOIDALARI X-XIX ASRLARDA KENG ISTE'MOLDA BO'LGAN HUJJAT TURLARI Reja: Kalit So'zlar FARMON TAMG'A PATTA SULH MIRZO BITIM O'ZBEK TILINING IZOHLI LUG'ATIDA HUJJAT SO'ZIGA QUYIDAGICHA IZOH BERILADI. HUJJAT ARABCHA SO'Z BO'LIB,QAYD QILISH,TASDIQLASH MA'NOSINI BILDIRADI. 1.SHARQ HUJJATCHILIGINING SHAKLLANISHI VA TAKOMILLASHISHI SHARQ HUJJATCHILIGINING SHAKLLANISHI VA TAKOMILLASHISHI U elchiga qaytib ketish uchun beriladigan ijozat qog'ozi, shuningdek, elchilarga beriladigan sovg'a ma'nolarini bildiradi.Yusuf Xos Hojibning Qutadg'u bilik asarida yorliq va noma ma'nosi o'rnida bildargulikso'zi ishlatilgan.Hozirgi kunda faol qo'llanishga o'tgan bildirishnoma, bildirish shu so'zdan olingan.Sho'rolar davrida bu so'z raportdeb yuritilardi. 2.TURKIY XALQLARDA HUJJAT TUZISH QOIDALARI Turkiy tillar mutaxassisi S.E.Malov Памятники древнетюркской письменности (М-Л, 1951) asarida qadimgi turkiy yozuvida XII asrlarda bitilgan qadimgi hujjat (shikoyat, oldi- sotdi, ijaraga qo'yish, tilxat) namunalarini keltiradi. TURKIY XALQLARDA HUJJAT TUZISH QOIDALARI Samoniylar davlatidagi soliq xillari va ularni yig'ish yo'li, hajmi, Sharq mamlakatlarining hududlarida ishlatilgan og'rilik hamda o'lchov birliklarini keltiradi. X asr olimi Abu Abdulloh al-Xorazmiy Ilmlar kaliti asarining arab ilmlari qismida ish yuritish daftarlarini sharhlab, TURKIY XALQLARDA HUJJAT TURISH QOIDALARI Askarlar ro'yxati, beriladigan maosh, kiyim-kechak shakllarini keltiradi. Markaziy Osiyoda keng tarqalgan o'lchov birliklari haqida ma'lumot beradi. Ular boshqa manbalarda hozir uchramaydi. 3.X-XIX ASRLARDA KENG ISTE'MOLDA BO'LGAN HUJJATLAR TURLARI Eski uyg'ur yozuvi (Q.Sodiqov), «Древний Хорезм» (С.П.Толстой), «Ганчи, ганчибоши в Кокандском ханстве» (А.Л.Тротская) kabi manbalarning ahamiyati katta. Ma'lum bo'lishicha, X-XIX asrlarda farmon, yorliq, noma, bitim, arznoma, qarznoma, vasiqa, vaqfnoma, tilxat kabilar keng iste'molda bo'lgan. Hozirgi kunda vaqfnoma, vasiqa, noma, arznoma kabi hujjatlar tilimizda ishlatilmaydi. Manba sifatida Boburnoma asarining o'z o'rni bor, chunki unda farmon, mirzo, sulh, tamg'a hatto ariza o'rnida arzadosh qo'llanilgan. Shuni qayd qilish mumkinki, hozirgi kunda tilimizda tor ma'noga ega bo'lgan patta so'zi XlX-asrda Qo'qon xonligida keng ishlatilgani ma'lum. X-XIX ASRLARDA KENG ISTE'MOLDA BO'LGAN HUJJATLAR TURLARI Dunyoning har bir mamlakatida qadimdan rasmiy ish qog'ozlari qo'llanilib kelgan. Masalan: eramizdan avval bo'lgan Bobil (Vavilion) davlatining 1792 - 1950 - yillar podshoxi Xammurapining buyrug'i bilan tayyorlangan qonunlar majmuasi mavjudligi haqida amerikalik sharqshunos Edvard Kira Они писали на глине (1984-у) asarida ma'lumot beradi. Qonun majmuasi 247 moddadan iborat bo'lib, u basalt ustuniga qadimgi mixxat bilan yozilgan.Qonunda yerga egalik, savdo- sotiq, iqtisodiy-ijtimoiy munosabatlar aks etgan. Bobil hozirgi Iroqning janubiga to'g'ri keladi. X-XIX ASRLARDA KENG ISTE'MOLDA BO'LGAN HUJJATLAR TURLARI Nihoyat, 1989-yili O'zbekiston Respublikasining Davlat tili to'g'risidaqonuni qabul qilindi. Qonunga muvofiq 8 yil mobaynida barcha rasmiy hujjatlar o'zbek tilida yozilishi kerak edi. 1995-yil 21-dekabrda qonunning yangi tahrir qilingan variantida o'zgartirish va qo'shimchalar o'z ifodasini topdi. X-XIX ASRLARDA KENG ...