Sharqona demokratiya va ana'analar tasdiqlansinmi

SHARQONA DEMOKRATIYA VA ANA'ANALAR TASDIQLANSINMI? Sharqona demokratiyaning bir qator ustuvor jihatlari mavjud. Bu - g'oyaviy-falsafiy asosda shakllangan insonparvarlikdir. Sharq siyosiy falsafasida me'yor tushunchasiga katta ahamiyat berilgan. Chunki demokratiya, aslida, me'yorga asoslangan siyosiy madaniyatdir. Me'yorning o'zi esa huquq va burch, erkinlik va tenglik o'rtasidagi muvozanatni anglatadi. Saylov tizimi, davlatchilik, siyosiy harakatlar, jamoatchilik fikri, ommaviy axborot vositalari - barchasi Sharqda o'ziga xos xususiyatlarga ega. Bu xususiyatlar hokimiyatga an'anaviy ishonch qonuniyati bilan ifodalanadi. Sharq mamlakatlarida siyosiy qarorlar qabul qilish va ularning amaldagi totbiqini ta'minlash, xalq manfaatlarini hisobga olgan holda, mas'ul kishilar tomonidan amalga oshirilgan. Shu tufayli Sharqda El-yurt nima der ekan? degan masala har bir hukmdor va siyosatchi faoliyatida bosh masala bo'ljb turgan. Sharq xalqlari hayotida odil va dono hukmdor g'oyasi Avesto yaratilgan zamonlardan boshlab rivojlanib kelgan. Sohibqiron AmirTemur faoliyatida Kuch- adolatda degan qoida ustuvor bo'lgani buning yaqqol tasdig'idir. Sharq mutafakkirlari davlatni, avvalo, jamiyat taraqqiyotidagi ikki muhim omil: ijtimoiy barqarorlikni ta'minlash va ijtimoiy adolat mezonlarini amalga oshirish quroli deb tushungan, qonunchilik va me'yoriy tizimlar ham aynan ana shu maqsadlarga xizmat qilgan. Amir Temur Tuzuklari bunga misol bo'la oladi. Sharqda mahalla va boshqa o'zini o'zi boshqarish idoralari asosan jamoatchilik fikriga tayangan holda ish yuritgan. Demokratiyaning birdan-bir, yagona retsepti (qolipi) yo'q. Uning maqsadi millatlarga va jamiyatlarga o'z ixtiyorlariga muvofiq hayot kechirish imkoniyatini berishidadir. Demokratiya turli millatda turlicha bo'lishi mumkin. Demokratiya, aslida, insoniyatning o'zi qadar tarixiy bo'lib, u inson faoliyatining turli jihatlariga tatbiq etiladi va turlicha ko'rinishlarda namoyon bo'ladi. Zaki Validiy To'g'on bu haqda shunday deb yozgan edi: Bularus milliy istiqlol g'oyasining amal qilishida nihoyatda muhim ahamiyat kasb etadi. Milliy istiqlol g'oyasini amalga oshirish kuchli davlatdan kuchli jamiyat sari borish konsepsiyasini amalga oshirish jarayoni bilan uyg'un holda olib boriladi. Bugungi sharqona demokratiyada bag'rikenglik, hamjihatlik, qadr, oqibat, andisha, kattalarga hurmat, ona zaminni e'zozlash borasida o'ziga xoslik yaqqoi namoyon bo'ladi. Milliy istiqlol g'oyasining amal qilish jarayonida shaxs erkinligi muhim o'rin tutadi. O'z haq-huquqini taniydigan, o'z kuchi va imkoniyatlariga tayanadigan, atrofida sodir bo'layotgan voqea-hodisalarga mustaqil munosabat bildiradigan, shaxsiy manfaatlarini mamlakat va xalq manfaatlari bilan uyg'un holda ko'radigan insongina milliy g'oyamiz tamoyillarini to'g'ri baholay oladi. Aksincha, inson o'z maqsadlariga erishish jarayonida boshqalar manfaatini tan olmasa, erkinlik salbiy ma'no kasb etadi. Erkinlik tushunchasi g'oyatda keng qamrovli bo'lib, ijobiy va salbiy jihatlarga ega. Shaxs moddiy va ma'naviy ne'matlardan oqilona foydalanishga intilib, bu yo'ldagi xatti-harakatlari bilan o'zgalar manfaatlariga ziyon yetkazmasa-bu erkinlikning ijobiy jihatidir. Axborotlashtirish, bu umumjahon jarayoni bo'lib, taraqqiy etgan mamlakatning jahon bozoridagi peshqadamligi, iqtisodiy o'sishi va milliy xavfsizligini ta'min etadi. Ma'lumki, globallashuv ...