Tadbirkorlik faoliyati subyektlarining huquqlari

Tadbirkorlik faoliyati subyektlarining huquqlari Tadbirkorlik faoliyati subyektlari o'z faoliyatini amalga oshirishda bir qator huquqlarga ega. Ularning huquqlari O'zbekiston Respublikasining «Tadbirkorlik faoliyati subyektlarining kafolatlari to'g'risida»gi qonunning 8-moddasida batafsil ko'rsatib o'tilgan. Xususan unda belgilanishicha, tadbirkorlik faoliyati subyektlarining huquqlaridan biri tadbirkorlik faoliyatini boshlash va uni yanada rivojlantirish uchun ishlab chiqarish dasturini mustakdya ravishda shakllantarish, mahsulot yetkazib beruvchilarni va o'z mahsuloti (ishlari, xizmatlari)ning iste'molchilarini tanlashdir. Buning uchun fuqaro tadbirkorlik faoliyati turlaridan birini tanlab, uni tashkil etish rejasini mustaqil tuzadi. O'zining imkoniyatini chamalab ko'radi. Bozorni o'rganadi. Iste'molchiparning ehgiyojini hisobga oladi. Shutssan so'ng tadbirkorlik faoliyatini boshlaydi. Fuqaro tadbirkorlik faoliyatini tavakkal qilib boshlaydi. Bu esa tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgavda shu faoliyat natijasidan oladigan foydadan tashqari keladigan salbiy holatdan ham qo'rqmay boshlaydi, demaqsir. Ma'lumki, avvaldan puxta tuzilgan reja asosida tavakkal qilib ish boshlagan tadbirkor doimo yutib chiqadi, uning tadbirkorligi rivoj topadi. Tadbirkorlik subyektlarining asosiy huquqparidan yana biri mahsulot yetkazib beruvchilarni va o'z mahsulotini xarid .qiluvchi iste'molchilarni erkin tanlashdir. Tadbirkorlar o'z faoliyatini amalga oshirish bilan bokliq ishlab chiqarish qurol-vositalarini hamda xomashyolarni xarid qilish, ishlab chiqargan tovarlarni sotish, xizmat ko'rsatish kabi turli xildagi munosabatlarga shartnomatuzib qatnashadilar. Ular isge'molchilar bilan faqat shartnoma asosida o'zaro bog'lanib turadilar. Shartnoma tuzishda hdm, uni ijro etishda ham biri ikkinchisiga bo'ysunmaydi, itoat etmaydi. Ular faqat o'zaro tuzilgan shartnoma shartlariga rioya etishga majbur bo'ladilar, xolos. Tadbirkorlik faoliyati subyektlari tadbirkorlikdan cheklanmagan miqdorda daromad (foyda) olish va uni o'z ixtiyoriga ko'ra tasarruf etish huquqiga ega. Tadbirkorning daromad (foyda) olish maqsadida olib boradigan faoliyati faqat qonun doirasvda, shu bilan birga yuridik shaxs tashkil etgan hodda tadbirkorlik faoliyati olib boriladigan bo'lsa, shu yurvdik shaxsning ustavida belgilangan faoliyat turlari doirasida bo'lishi shart. Ana shu qoidaga rioya qilgan hodda daromad (foyda) olgan bo'lsagina tadbirkor uni mustaqil tasarruf eta oladi. Agar tadbirkorlik faoliyati tovar (ish, xizmat)lar bozorida monopol mavqeni qonunga zid holda egallab olySH natijasida foyda (daromad) olgan bo'lsa, tadbirkor bu foydani mustaqil tasarruf etishga haqli bo'lmaydi. Vaholanki, u bunday g'ayriqonuniy harakati uchun qonun bo'yicha javobgar bo'ladi. Tadbirkorlik faoliyati subyekglaraning asosiy huquklaridan yana biri ularning yakka tartibdagi faoliyat bilan shug'ullanishidir. O'zbekiston Respublikasining «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to'g'risida»gi qonunining 26-moddasida belgilanganidek, jismoniy shaxs o'zining tadbirkorlik faoliyati bilan bog'liq bitimlarni tuzayotganida, agar buning mohiyati tuzilayotgan bitimning mazmunidan aniq kelib chiqmasa, yakka tartibdagi tadbirkor sifatida harakat qilayotganini ko'rsatishi lozim. Bunday ko'rsataning bo'lmasligi yakka tartibdagi tadbirkorni o'z majburiyatlari yuzasidan zimmasidagi javobgarlikdan ozod etmaydi. Yakka tartibdagi tadbirkor o'z faoliyatini amalga oshirishda shaxsiy ish hujjatlari blankalaridan, muhr, bosqilardan foydalanishga haqli, ularning matnlari mazkur shaxs yakka tartibdagi tadbirkor ekanligidan dalolat berishi ...