Xodim va ish beruvchi o'rtasidagi bevosita mehnat huquqiy munosabatlar

Xodim va ish beruvchi o'rtasidagi bevosita mehnat huquqiy munosabatlar Mehnat huquqiy munosabatlar mehnatga oid huquqiy munosabatlar orasida asosiy o'rin tutishi yuqorida aytib o'tildi. Mehnat huquqiy munosabat - ijtimoiy-mehnat munosabatlarining yuridik ifodasi bo'lib, mehnat bozorida xodim (mu-ayyan kasb, malaka, lavozimga oid ishni ichki mehnat tartibiga amal qilgan holda bajaruvchi tomon) hamda ish beruvchi (xodimni ish bilan taminlovchi, mehnat sharoitlarini yaratib beruvchi, xodim mehnatiga haq to'lovchi tomon) o'rtasida yuzaga keluvchi ijtimoiy huquqiy munosabatlardan iborat. Mehnat qonunlarida nazarda tutib qo'yilgan subyektiv huquqlar va unga mos keluvchi subyektiv majburiyatlar mehnat huquqiy munosabat tomonlari o'rtasidagi munosabatlarni huquqiy tartibga solish imkonini beradi. Mehnat huquqiy munosabatlarning o'ziga xos xususiyatlaridan bo'lib quyidagilar sanaladi: a) fuqaroni muayyan korxona mehnat jamoasi tarkibiga qo'shib olinishi va shu tufayli uning muayyan korxona xodimi maqomini olishligi; b) xodim muayyan kasb, malaka, lavozimga oid ishni bajarishi - bu munosabat obyekti ekanligi; v) tomonlar xatti-harakati ichki mehnat tartibi qoidalari bilan tartibga solinishligi, bu xususiyatlar mehnat huquqiy munosabatlarni boshqa huquq sohasiga oid munosabatlardan (fuqarolik) farqlash imkonini beradi. Mehnat huquqii munosabatlarning o'ziga xos xususiyatlari-dan bo'lib ularning: a) shaxsiy xarakterdaligi; b) ular haq to'lashga asoslanganligi; v) davomli ekanligida ko'zga tashlanadi. Mehnat huquqiy munosabatlarning shaxsiy ekanligi, eng !alo, mehnatga oid huquqlardan foydalanish bevosita xodim yakka shaxs erkiga bog'liqligi, majburiyatlarni qabul 1ishlik ham faqat xodimnigina xohishiga bog'liqligida, ningdek, ishga qabul qilish, har bir xodimni boshqasi bi-[ almashtirish, faqat ish beruvchi xohishi bilan hal etilishi-ko'zga tashlanadi. Mehnat munosabatlarida jamoa subyektlar hnat jamoasi, kasaba uyushmasi qo'mitasi) qatnashishligi nat munosabatlari shaxsiy xususiyatini inkor etmaydi va har m mehnat munosabati ikki tomonlamaligicha qolaveradi. Mehnat huquqiy munosabatlarning haq to'lashga asoslanganli-xususiyati uning taraflari huquq va majburiyatlari mehnat l to'lashga qaratilgan bo'lib, bu norma mehnat huquqiy muno-nlarning muhim tarkibiy elementi hisoblanadi, bu haqda nat shartnomasi tuzish paytida kelishib olinadi. Iqgisodiy ondan olganda mehnat huquqiy munosabatlarning haq to'lash :iga qurilganligi, ish haqi to'lanishi, uning miqdori yollan- xodimni mulkdor, ish beruvchi tomonidan ekspluatatsiya inish darajasini aks ettiradi. Mehnat huquqiy munosabatlarning davomiyligi, muayyan hajmining bajarib bo'linishi bilan barham topmasligi- Xodim malum hajmdagi ishni bajarishi uchun emas, bal-^uayyan vazifa, kasb, lavozimga oid mehnat funksiyalarini I vaqg davomida bajarish maqsadida ishga kiradi, qabul 1nadi. Xodimning ishda bo'lmasligi, malaka oshirish uchun ilga ketganligi u bilan ish beruvchi o'rtasidagi mehnat esabatlari barham topishini anglatmaydi va mehnat muno-glari davom etaveradi. Mehnat huquqiy munosabatlarning mazmuni 4ehnat huquqiy munosabatlar mehnat qonunlari va mehnat sabatlari kabi ikki sotsial voqelikning mahsuli sanaladi. gat huquqiy munosabatlarining o'rnatilishi bir tomondan mning, ikkinchi tomondan ish beruvchining mehnat jarayo-gi amaliy faoliyatlarini tartibga solishdan ...