Dalil tushunchasi, uning mohiyati, ahamiyati va tasnifi

Dalil tushunchasi, mohiyati, ahamiyati va tasnifi. Reja: 1.Dalil tushunchasi va shakli. 2.Dalillarning xususiyati. 3.Dalil turlari Amaldagi O'zRJPK ning 81- moddasi I- qismida: «ljtimoiy xavfli qilmishiing yuz beigan-bermaganligini, shu qilmishni sodir etgan shaxsnmg aybli-aybsiziigim va ishni to'g'ri hal qilish uchun ahamiyatga molik boshqa holatlarni surishtiruvehining, tergovehining va sudning qonunda belgilangan tartibda aniqlashiga asos bo'ladigan har qanday haqiqiy ma'lumotlar jinoyat ishi bo'yicha dalil hisoblanadi», deb ko'rsatilgan. Dalil tushunchasi dalillar nazariyasida markaziy o'rmni egallaydi. O'zR JPK ga ko'ra ijtimoiy xavfli qilmishmng yuz bergan-bermaganligini, shu qilmishni sodir etgan shaxsning aybli- aybsiziigim va ishni to'g'ri hal qilish uchun ahamiyatga molik boshqa holatlami suris~timvchining, tergovehining va sudning qonunda belgilangan tartibda aniqlashiga asos bo'ladigan har qanday haqiqiy ma'lumotlar jinoyat ishi bo'yicha dalil deb hisoblanishi ko'rsatilgan. Dalil tushunchasida uning ikki tomonini, uning shakli va mazmunini aniqlab olish kerak. Dalil mazmuni deb, u yoki bu faktiar to'g'risidagi ma'lumotlarga aytiladi. Dalil shakli deganda ushbu ma'lumotlar manbalarini tushunish lozirn. Dalillarning xususiyatlari - bu shunday zarur belgilarki, ularsiz dalillardan dalil sifatida foydalanish murnkin emasdir. Bu xususiyatlarga quyidagilar kiradi: 1) aloqadorlik; 2) maqbullik; 3) ishonchlilik; 4) kuchi (ahamiyatlilik); 5) yetarlilik. Aloqadoriik - bu dalilning o'z mazmuni bilan ish uchun ahamiyatii holatlami aniqlash vositasi sifatida xizmat qila olishidir. Boshqacha aytganda, aloqadoriik-dalillarning mazmunan yaroqliligidir. Ishonchlilik deganda, haqqomyligi shubha tug'dirmaydigan dalil tushuniladi. Dalilning ahamiyatliligi - bu uning daliliy qimmati, dalil, hujjat sifatida mantiqiy ishonchliligidir. Dalillar yetarliligi deb, dalilar jamlanmasi asosida ishonchga sazovor xulosa chiqarish mumkin bo'lishi va ish bo'yicha haqiqatga mos keladigan qaror chiqarilishiga aytiladi. Dalillarning tasniflanishi - bu ma'lum bir asoslarga, mezonlarga ko'ra guruhlarga, kategoriyalarga bolish, ajratishdir. Ayblov predmetiga nisbatan dalillar ayblovchi va oqlovchi dalillarga bo'linadi. Ayblovchi dalillar deb, ayblanuvchining aybini tasdiqlovchi, uning javobgarligini og'irlashtiruvchi daliUarga aytiladi. Bunday dalillarga ayblovga asos bo'lgan dalillar yoki ayblovchining javobgarligini og'iriashtiruvchi holatlarto'g'risidagi ma'lumotlar kiradi. Oqlovchi dalillar - bu ayblovni inker qiluvchi, ayblanuvchining aybsiziigini tasdiqlovchi, ayblanuvchining javobgarligini yengiUashtiruvchi holatlar to'g'risidagi ma'lumotlar, shuningdek, ayblanuvchiga qo'yilgan ayblovni shubha ostiga oluvchi dalUlardir. Dalillarni ayblovchi va oqlovchi dalillarga bo'hsh shartii xususiyatga ega, chunki bir dalil ish yuritish davomida o'z xususiyatinio'zgartirishimumkin. Qonun bar bir jinoyat ishi bo'yicha ayblanuvchini ayblovchi dalillarnigina emas, uni oqlovchi dalillarni ham, shuningdek, uning javobgarligini yengillashtiruvchi va og'irlashtiruvchi holatlarni ham aniqlashni shart qilib qo'ygan (JPKning22-moddasi). Amaliyotda ba'zan ayblanuvchini fosh qiladigan dalillarni to'plashga ahamiyat beriladi-yu, oqlovchi dalillarni to'plashga yetarii aharniyat berilmaydi. Bu esa qonuniylikni buzish, ishni biryoqlamahalqilishgaolibkeladi. Izohlanadiki, u bu narsalami yoki sotib olgan, yold o'g'iriab olgan, yoki topib olgan. To'g'ri dalilda esa xulosa faqat bitta bo'ladi. Masalan: A da topilgan narsa narkotik ...