Huquqiy munosabatlar va huquq tizimi

Huquq tizimi Reja Huquq tizimi tushunchasi va uning tarkibiy qismlari Huquqiy tartibga solish predmeti va usuli - huquqni tarmoq va institutlarga ajratishning asosi sifatida Huquq normasi tushunchasi va tuzilishi Huquq normasining turlari va ularning tasnifi 1. Huquq tizimi tushunchasi va uning tarkibiy qismlari Atrofimizda kechayotgan ijtimoiy hayot turfa ijtimoiy munosabatlar makonidir. Ijtimoiy munosabatlar xilma-xil bo'lishiga qaramasdan, ayni paytda, mazmunan muayyan guruhlarga birlashadilar, boshqacha qilib aytganda, ular malum darajada ixtisoslashadi, oqibat natijada yaxlit bir makrotizimni tashkil etadi. Bu obyektiv jarayon o'z navbatida uni tartibga soladigan huquq normalarining ham tegishlicha guruhlanishini, tizimlanishini belgilaydi. Huquq tizimi - huquqning ichki tuzilishi, ichki qurilishi - tarkibi bo'lib, u huquqning qanday qismlardan iborat ekanligini va qismlar o'rtasidagi munosabat hamda nisbatni ko'rsatadi. Huquq tizimi obyektiv xarakterga ega. Buning manosi shuki, mavjud ijtimoiy munosabatlar va ularning real manzarasi huquq tizimini belgilovchi omil hisoblanadi. Ijtimoiy munosabatlarning o'zgarishi, yangilanishi huquq tizimida o'zining aynan ifodasini topadi, shu jihatdan har bir davlat huquq tizimi shu jamiyatdagi ijtimoiy munosabatlarning inikosi, ifodasi hisoblanadi. Malumki, har qanday huquq davlat tomonidan o'rnatilgan va bajarilishi davlat tomonidan ta'minlanadigan normalar yig'indisidan iborat, ayni vaqtda bu normalar majmui stixiyali tarzda jamlangan bo'lmay, balki qismlari o'zaro muvofiqlik, bog'liqlik asosida birlashgan. Bu tizim bir paytda umumiylik va alohidalik, mustaqillik va bog'liqlik, o'xshashlik va farqlanish xususiyatlariga egadir. Huquq tizimini tashkil etgan normalarning umumiyligi va mushtarakligi ularda ifodalangan davlat amrining birligi, huquqiy normalar amal qilib turgan «huquqiy zamin» hisoblanmish huquqiy tizimning, ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solish mexanizmi va bu mexanizm asoslanadigan umumiy qoidalarning yaxlitligi, shuningdek, vazifa va maqsadlar mushtarakligi bilan belgilanadi. Huquq tizimi jamiyatda mavjud bo'lgan va doimo rivojlanish jarayonini boshidan kechirayotgan ijtimoiy munosabatlarning ifodasi bo'lib, u huquqning ichki tuzilishini, unda huquq normalarining ham umumlanish, ham farqlanish xususiyatlarini ko'rsatadi. Huquq tizimi: - birinchidan, ijtimoiy munosabatlarning mazmuni bilan bog'liq holda, obyektiv ravishda shakllangan; - ikkinchidan, u yaxlit tizim sifatida huquqning ichki tuzilishini, yani bu tizim qanday ichki «qurilma»dan iboratligini ko'rsatadi; - uchinchidan, huquq tizimi uni tashkil etuvchi yuridik normalarning muayyan guruhlarga birlashishini ko'rsatadi; - to'rtinchidan, huquq tizimini tashkil etuvchi yuridik normalarning va ular birlashgan guruhlarning o'zaro farqlanishini, alohidalanishini ko'rsatadi; - beshinchidan, ijtimoiy munosabatlarning xususiyati va ularning o'ziga xosligi yuridik normalarning ham malum darajada ixtisoslashuvini taqozo etadi. Malumki, tizimlar nazariyasiga ko'ra, har qanday tizimning tarkibiy qurilishi muayyan qoidalar va mezonlar asosida tashkil topadi. Biron-bir tizimni chuqurroq anglash uchun tizim asosida yotadigan shu mezonlarni aniqlash ahamiyatga molikdir. Bunday aniqlash huquq tizimini o'rganish uchun ham zarur bo'lib, uning natijasida biz yaxlit huquqning tarkiban nimalarga asoslanib «qurilganligi», huquq ...