Ko'chmas mulk tushunchasi

Ko'chmas mulk nima? Qanday mulklar ko'chmas mulk hisoblanadi? O'zbekiston Respubdikasining Rieltorlik faoliyati to'g'risidagi Qonuni amalga joriy etilgandan so'ng o'tgan qariyb ikki yillik davr mobaynida ko'chmas mulk tushunchasi va bunday mulklar toifasiga nimalar kirishi haqidagi savol judayam dolzarb bo'lib qoldi. Xo'sh, ushbu masalaning dolzarbligi nimalardan iborat? Birinchidan, ko'chmas mulk tushunchasi va bunday mulklar toifasini aniqlashtirib olish rieltorlik faoliyatini amalga oshirishning qonuniyligini ta'minlaydi. O'zbekiston Respublikasi Rieltorlik faoliyati to'g'risidagi Qonunining 3-moddasi 1-qismiga muvofiq rieltorlik faoliyati deganda yuridik va jismoniy shaxslarning ko'chmas mulk obyektlariga va ularga bo'lgan huquqlarga doir bitimlar tuzish bilan bog'liq xizmatlarni shartnoma asosida ko'rsatish bo'yicha tadbirkorlik faoliyati nazarda tutilgan. O'z navbatida mazkur Qonunning 4-moddasi 5-qismiga ko'ra rieltorlik tashkilotlariga rieltorlik faoliyatidan tashqari boshqa faoliyat turlarini amalga oshirish taqiqlangan. Bundan ko'rinib turibdiki, rieltorlik tashkilotlari faqatgina ko'chmas mulk obyektlariga va ularga bo'lgan huquqlarga doir bitimlar tuzish bilan bog'liq xizmatlarni ko'rsatishlari mumkin bo'lib, ular ko'chmas mulk hisoblanmaydigan mulklarga oid xizmatlar ko'rsatish vakolatiga ega emaslar. Qonunning mazkur talabini bajarish uchun esa rieltorlik tashkilotining xodimlari ko'chmas mulk nima ekanligini va bunday mulklar sirasiga qanday mulklar kirishini yaxshi anglab olishlari nihoyatda muhimdir. Ikkinchidan, O'zbekiston Respublikasining amaldagi qonun hujjatlarida ko'chmas mulklar va ularga oid huquqlar bilan bog'liq bitimlarni amalga oshirishning alohida qoidalari belgilangan bo'lib, biz ko'targan masalaning aniqlashtirilishi rieltorlik xizmatlarining sifatliligini ta'minlashda ham jiddiy o'rin tutadi. Uchinchidan, qonunchilikda ko'chmas mulk tushunchasiga aniq ta'rif berilmagan va ko'chmas mulklar toifasiga kiruvchi mulklar ro'yxati ham aniq belgilanmagan. Bu holat ham amaliyotda bir muncha qiyinchiliklarni hamda tushunmovchiliklarni keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu masalalarni aniqlashtirish uchun mutaxassis nigohi bilan qonun hujjatlari me'yorlarini tahlil qilish lozimdir. To'rtinchidan, mamlakatimizda huquqshunos olimlar tomonidan mazkur mavzu yuzasidan aniq ilmiy tadqiqotlar olib borilmagan bo'lib, o'z-o'zidan biz xorij olimlarining fikrlariga tayanishga majburmiz. Lekin, xorij olimlarining fikrlari milliy qonunchiligimizga har doim ham muvofiq kelmasligini inobatga olsak, o'z ish faoliyatimizda bu fikrlarga to'la tayanish mumkin emasligi ham oydilnlashadi. O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 83-moddasi 1-qismiga asosan mol-mulklar fuqarolik huquqlarining obxekti sifatida ko'chmas mulklar va ko'char mulklarga bo'linadi. Biz ko'chmas mulk tushunchasi haqidagi bir necha huquqshunos olimlarning fikrlarini o'rganib, ularni umumlashtirgan holda ko'chmas mulkka quyidagicha ta'rif berishni maqsadga muvofiq deb bildik. Mol-mulkning yer bilan o'zaro mustahkam va yuridik jihatdan uzviy bog'langan, o'zining maqsadli foydalanish vazifasiga va ahamiyatiga putur etkazmasdan turib boshqa joyga ko'chirishning imkoni bo'lmagan yoki qonun bilan shunday toifadagi mulklar qatoriga kiritilgan turlari ko'chmas mulk hisoblanadi. Shu o'rinda takidlash lozim, ko'chmas mulkka berilgan tushuncha va ta'riflar uning belgilari mavjud bo'lgan har qanday mol-mulkni yuridik jihatdan ko'chmas mulk deb hisoblash uchun etarli asos bo'la olmaydi. ...