Reabilitatsiya tushunchasi, uning asoslari va oqibatlari

Reabilitatsiya tushunchasi, uning asoslari va oqibatlari Reja: 1.Realibitatsiyaning maqsadi 2.Qisman realibitatsiya etish. 3.Protsessual muddatlar mohiyati. «Reabilitatsiya» atamasi lotincha so'z bolib, «yaroqliligini tiklash» degan ma'noni anglatadi. Lug'atlarda mazkur tushuncha shaxslarning oldingi huquqlarni, halol nommi va obro'simi tiklash mazmunini beradi. Reabilitatsiya huquqiy instituti afv etish institutidan paydo bo'lib rivojlangan. G'arbiyevropamamlakatlarida va Rossiyada o'tmishda reabilitatsiya deganda, hukm qilish bilan barcha huquqlardan mahrum bo'lgan shaxsning huquqlarni tiklash tushunilgan. Tabiiyki, ushbu keng mazmundagi ma'noni jinoyat sodir yetmagan, deb e'tirof etilgan aybsiz shaxslarga nisbatan qo'llash maqsadga muvofiq bo'lar edi. Reabilitatsiya deganda, boy berilgan huquq va imtiyozlarni qaytarish, noqonuniy ravishda jinoiy javobgarlikka tortish, ozodlikdan mahrum etish, aybsiz shaxslarni nohaq hukm qilish bilan bog'liq huquq cheklanishlarini bartaraf etish, shuningdek, kelgusi vaqtga huquqiy layoqatni tiklash tushuniladi. Reabilitatsiyaning yuridik maqsadi -fuqarolik huquqidan mahrum bo'lgan shaxsni tola huquqli fuqaroga aylantirish. Reabilitatsiyaning ma'naviy maqsadi - aybsiz fuqaroning ommaviy va xizmat sohasiga doir huquqdan mahrum bolishini bartaraf etish, jamiyatda uning halol nomini tiklash. Reabilitatsiyaning siyosiy vazifasi - fuqaro harnda davlat o'rtasida buzilgan ishonchni tikiash. Jinoyat-protsessual Kodeksining 83- moddasida reabilitatsiya qilish asoslari ko'rsatilgan, ya'ni gumon qilinuvchi, ayblanuvchi, sudlanuvchi quyidagi hoUarda aybsiz deb topiladi va reabilitatsiya etilishi lozirn: 1) ish qo'zg'atilgan va tergov harakatlari yoki sud muhokamasi o'tkazilgan ish bo'yichajinoiyhodisa yuz bermagan bo'lsa; 2) uning qilmishidajinoyat tarkibi bo'lmasa; 3) uning sodir etilganjinoyatga daxli bo'lmasa. Dastlabki tergov va sud muhokamasi bosqichlaridajinoyat hodisasining mavjudligmi isbot qilish zaruriyati dastlabki tergov va sud muhokamasini davorn ettirish yoki reabilitatsiya asoslari mavjudligmi e'tirof etish bilan hal bo'ladi. Jinoyat hodisasi yo'qligi turii shart-sharoitlarda aniqlanadi. Natijada tergov va sud amaliyotida hozirga qadar jinoyat ishini tugatish uchun quyidagi asoslar ko'pincha chalkashtiriladi: «jinoyat hodisasi yo'qligi» va «jinoyat tarkibining yo'qligi». Ko'p misollar shundan dalolat beradiki, shaxs amalda hech qanday jinoiy qilmishni sodir yetmagan, lekin sud muhokamasi olib borilgan jinoyat ishi bo'yicha jinoiy hodisa mavjud. Bunday holda shaxsning qilmishida jinoyat tarkibi yo'qligi sababli shaxs jinoiy javobgarlikdan ozod etiladi. Qilmishning noqonuniyligini belgilaydigan oddiy alomatlar ayni vaqtda qilmishda jinoyat tarkibi yo'qligini ham hal qiladi. Qonun chiqaruvchi ularni farqlashga harakat qilib, reabilitatsiya uchun asos sifatida ularning har birini bitta jinoyat protsessual me'yorning har xil bandlarida qayd etgan. Bayon etilgan holatlar quyidagi xulosaga kelish uchun asos bo'ladi: qilmishda jinoyat tarkibining yo'qligi shundan dalolat beradiki, tergov olib borilgan jinoyat ishi bo'yicha hodisa ro'y bergan, u muayyan shaxsning harakati yoki harakatsizligi natijasida sodir bo'lgan, lekin o'z alomatlariga ko'ra bu qilmish jinoyat hisoblanmaydi. Ayblanuvchi yoki sudlanuvchining qilmishida jinoyat tarkibi bo'lmagan taqdirda telgovchi yoki sudya tergov predmeti bo'lgan qilmish haqiqatan sodir etilganligiga, lekin unda ...