Yuridik xulq-atvor, huquqbuzarlik va yuridik javobgarlik

Yuridik javobgarlik 8-sinf O'zbekiston davlati va huquqi asoslari fani 23-mavzu Huquqbuzarlik uchun jazoning muqarrarligi, har qanday huquqbuzarlik ma'lum bir javobgarlik bilan bo'g'langanligi tabiiy hol. Lekin ijtimoiy javobgarlikning barcha shakllari ham doimo huquqiy javobgarlik bilan ay nan bir xil emas. Huquqiy normalarga asoslangan va davlat majburlov normalari bilan bog'liq bo'lgan javobgarlik yuridik javobgarlikni tashkil qiladi va aynan shu javobgarlikni o'rganish huquqshunoslik fanining vazifalaridan biridir. Yuridik javobgarlikka asos bo'lib huquqbuzarlik, ya'ni huquqiy normalarni buzish hisoblanadi. Yuridik javobgarlik - huquqbuzarlikni sodir etgan shaxsning huquq normalariga asoslangan, o'z qilmishi uchun javob berishi, davlat maj burlov choralari ko'rinishidagi oqibatlarga duchor bo'lishi va ularni boshidan kechirishidir. Huquqbuzarlik turlari yuridik javobgarlik turlariga mutanosibdir: ♦ fuqarolik huquqbuzarligi - fuqaroviy (moddiy) huquqiy javobgarlikni; ♦ ma'muriy huquqbuzarlik - ma'muriy javobgarlikni; ♦ intizomiy huquqbuzarlik - intizomiy javobgarlikni; ♦ jinoiy huquqbuzarlik - jinoiy javobgarlikni keltirib chiqaradi. Yuridik javobgarlik sud tartibida, ma'muriy tartibda yoki intizomiy tartibda amalga oshiriladi. 1) Jarima yoki jazo; 2) Huquqni tiklovchi javobgarlik. Yuridik javobgarlikning ikki turi farqlanadi: Jarima yoki jazo turi o'z navbatida quyidagilardan iborat: Bu choralar ijtimoiy munosabatlarni mustahkamlash, tartibga solish va muhofaza qilishga qaratilgandir. Vakolatli organ qonun asosida huquqbuzarga nisbatan yuridik javobgarlik choralarini qo'llaydi. qonuniylik; adolatparvarlik; jazoning muqarrarligi; maqsadga muvofiqlik; bag'rikenglik; ayb uchun javobgarlik; huquqbuzarning bitta huquqbuzarlik uchun bir necha tomonlama javobgarlikka tortilishiga yo'l qo'yilmasligi. Yuridik javobgarlik quyidagi tamoyillarga asoslanadi: Intizomiy - O'zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 181- moddasiga binoan quyidagi turlardan iboratdir: ♦ hayfsan; ♦ jarima solish; ♦ mehnat shartnomasini bekor qilish. Intizomiy ja'zolar ishga qabul qilish huquqiga ega bo'lgan shaxslar (organlar) tomonidan qo'llaniladi. Fuqaroviy - fuqarolik huquqbuzarligi uchun aybdor shaxsning to'liq moddiy va ma'naviy javob berishidir. Ma'muriy ja'zolar qo'ydagilar: Jarima; haqini to'lash sharti bilan buyumni olib qo'yish; buyumni Musodara qilish; Maxsus huquqdan (transport vositasini boshqarish huquqidan, ov qilish huquqidan) mahrum qilish; ma'muriy qamoq: 3 sutkadan 15 sutkagacha, ayrim hollarda 30 sutkagacha. jarima; muayyan huquqdan mahrum qilish; axloq tuzatish ishlari; xizmat bo'yicha cheklash; qamoq; intizomiy qismga jo'natish; ozodlikdan mahrum qilish. Jinoiy ja'zolar - Jinoyat Kodeksining 43- moddasiga binoan, quyidagilar: ♦ harbiy yoki maxsus unvonlardan mahrum qilish; ♦ huquqni tiklash javobgarligi - nohaq buzilgan huquqlarni tiklash, bajarilmagan majburiyatlarni majburlab bajartirishdan iborat. Mahkumlarga asosiy ja'zolardan tashqari quyidagi qo'shimcha jazo choralar ham belgilanadi: Savol va topshiriqlar 1. Yuridik javobgarlik deganda nimani tushunasiz? 2. Yuridik javobgarlikning qanday tur lari mavjud? 3. Yuridik javobgarlikka nima asos bo'lib xizmat qiladi? 4. Yuridik javobgarlik qanday tartibda amalga oshiriladi? 5. Intizomiy jazo qay holatlarda belgilanadi? Uning qanday turlari mavjud? 6. Fuqaroviy javobgarlik qanday hollarda qo'llani ...