Qo'qon xonligi davlatchiligi va huquqi

Qo'qon xonligi davlatchiligi va huquqi Reja: 1. Qo'qon xonligining tashkil topishi. 2. Qo'qon xonligi ijtimoiy tuzumi xususiyatlari. 3. Qo'qon xonligida markaziy va mahalliy boshqaruvning tashkil etilishi. 4. Qo'qon xonligi davrida davlat huquqining asosiy belgilari. Qo'qon xonligining tashkil topishi Ma'lumki, Qo'qon xonligi tashkil topmasdan avval uning hududi Buxoro amirligiga qarar edi. XVI asrda Buxoro amirligi iqtisodiy va siyosiy inqirozga yuz tutdi. Ubaydullaxon hukmronligi (1702-1712) davrida markaziy hokimiyat zaiflashib, mamlakat parchalanib ketdi. 1709-yilda Farg'ona vodiysida Chodak (Chust shahridan sharqda) xo'jalari qo'zg'olon ko'tarib, vodiyning bir qismini egallaydilar. Natijada mustaqil davlat tuzilganligi e'lon qilinadi. Shu tariqa, 1709-yilda Qo'qon xonligiga asos solingan edi. 1710-yilda o'zbeklarning minglar urug'idan bo'lgan yirik zodagon Shohruhbiy hokimiyat tepasiga keladi va 1721-yilgacha hukmronlik qiladi. Dastlab Qo'qon, Namangan, Marg'ilon, Konibodom, Isfara va ular atrofidagi qishloqlarni o'z ichiga olgan bu davlat hududi Shohruhbiyning o'g'li va vorisi Muhammad Abdurahimbiy (1721-1733) taxtga o'tirgandan so'ng ancha kengayadi. U Andijon va Xo'jandda o'z hukmronligini o'rnatib, hatto qisqa vaqt Buxoroga tegishli Samarqand va Kattaqo'rg'on shaharlarini egallab, Shahrisabzga ham tahdid soladi. Abdurahimbiy Qo'qon qishlog'i yaqinida yangi shahar qurdira boshlaydi. Dastlabki davrlarda bu shahar «Qal'ayi Rahimbiy» deb atalgan. U qattiq kasallanib Xo'jand shahrida 33 yoshida vafot etgandan so'ng hokimiyat tepasiga ukasi Abdukarimbiy o'tiradi. U yangi shahar qurilishini tugallab, poytaxtni Tepaqo'rg'ondan Qo'qonga ko'chirtirib keladi. Shu tariqa yangi shahar -Qo'qon shahri davlatning poytaxti bo'lib qoldi va keyinchalik davlat bu shahar nomi bilan Qo'qon xonligi deb atala boshlanadi. (Tarixiy manbalarda Qo'qon - Ho'qand deb yuritiladi). Abdukarimbiyning hukmronligi davrida davlat hokimiyati yanada mustahkamlandi, hududi kengaydi. 1745-yilda Farg'ona vodiysiga hujum uyushtirgan qalmoqlar og'ir janglardan so'ng quvib chiqarilib, ular bosib olgan O'sh, Andijon, Marg'ilon shaharlari qaytarib olindi. Abdukarimbiy vafot etgach (1750), davlat taxti 1770-yilgacha turli shahzodalar o'rtasida talash bo'lib, to'xtovsiz almashinib turgan. Jumladan, Abdurahmon, Erdonabek, Bobobek, Sulaymonbek va h. k. 1769-1770-yilda taxtga Abdukarimbiyning nevarasi Norbo'tabiy o'tiradi. Norbo'tabiyning xonlik davrida (1770-1801) Chust va Namangan beklarining mustaqillik uchun ko'targan g'alayonlari bostiriladi. U qo'zg'olon ko'targan Xo'jand begini ham yengib, bu shaharni uzil-kesil bo'ysundiradi, biroq O'ratepa shahri Buxoroga tobe bo'lib qolaveradi. Xon 1799-yili Xonxo'ja boshchiligidagi qo'shinni Toshkentga qarshi yuboradi. 1784-yilda Yunusxo'ja boshchiligida Toshkent o'zini mustaqil davlat sifatida e'lon qilgan edi. Lekin qo'shin mag'lubiyatga uchraydi. Norbo'tabiy davrida Qo'qon xonligi mustaqil, kuchli davlatga aylanadi. Hatto uni Xitoy tan oladi. Mamlakatda sug'orish inshootlari barpo qilinadi, savdo va hunarmandchilik, qishloq xo'jaligi birmuncha rivoj topadi va mamlakatda arzonchilik bo'ladi. Norbo'tabiy vafotidan so'ng (1801) taxtga uning katta o'g'li Olimbek o'tiradi. Olimbek hukmronlik qilgan davrda (1801-1810) Qo'qonning siyosiy mavqeyi yanada kuchayadi. U harbiy islohot o'tkazib, o'z fa.vlati ...