Dastur tushunchasi. Dasturlash tillari klassifikatsiyasi. Paskal tili xarakteristikasi, strukturasi

Dastur tushunchasi. Dasturlash tillari klassifikatsiyasi. Paskal tili xarakteristikasi, strukturasi. Paskal programmalash tili fransuz olimi Blez Paskal nomi bilan atalgan bo'lib, 1970 yilda Shveytsariyaning Informatika Instituti professori Niklaus Virt tomonidan ishlab chiqilgan. Keyinrok, 1979 yil bir guruh olimlar tamonidan bir kancha uzgartirishlar kiritilib, oxirgi varianti elon qilingan. Paskal tili strukturaviy programmalash (modullar orqali programmalash) talablariga tulik javob berib, mukammaligi bilan ajralib turadi. Malumki, programma ishlab chikilayotganda, uning ishonchliligi (yani keyinchalik undan foydalanilayotganda kuzda tutilmagan yoki hisobga olinmagan holatlar ruy bermasligi) juda muhim rol uynaydi. Aynan shu maqsadda Paskal tili programmasida ishlatiladigan barcha o'zgaruvchilarni oldindan tavsiflash lozimligi kuzda tutilgan. Shu bilan birga bu til ajoyib ma'lumotlar strukturasiga ega bo'lib, ular - oddiy o'zgaruvchilar, massivlar, fayllar, yozuvlar, yangi tiplardan iborat. Bu esa sodda va effektiv algoritmlar yaratish imkoniyatini beradi. Paskal tili programmasi ikki kismdan iborat bo'ladi: birinchi kismda barcha o'zgaruvchi va uzgarmaslar tavsiflanadi, ikkinchi kismda esa ular ustida operatsiyalar amalga oshiriladi. ma'lumotlar - tavsiflar orqali, operatsiyalar - operatorlar orqali beriladi. ma'lumotlarning asosiy tiplari - skalyar tiplardir. Skalyar tiplarning esa turt turi mavjud: butun, haqiqiy, litera (simvol) va tekst (matn). Paskal tilida quyidagi strukturalar kullaniladi: massivlar, yozuvlar, to'plamlar, fayllar. Massiv strukturada uning barcha elementlari bir xil tipda bo'lib, bir biridan indeks orqali ajratiladi. Yozuvlarda esa komponentlar har xil tipda bo'lishi mumkin. Uning komponentlari maydonlar deb ataladi. to'plam strukturalar tayanch tipdagi qiymatlar to'plamining qiymatlarini aniklaydi. Fayl strukturasi esa bir xil tipdagi ma'lumotlar ketma ketligidan iborat. Fayllar kiritiluvchi, chikariluvchi va neytral (universal) bo'lishi mumkin. Paskal tilida funksiya va podprogrammalardan foydalanish imkoniyatini kuzda tutilgan. Bu esa katta programmalarni mayda programma modullariga bo'lib tuzish imkoniyatini beradi. Paskal tilida programma yaratish jarayonini kulaylashtirish, kompyuterning imkoniyatlaridan tularok foydalanishni ta'minlash maqsadida Turbo Paskal muhiti taklif qilingan va bu muhit uzluksiz ravishda takomillashtirib borilishi natijasida uning turli versiyalari paydo bulmokda. Ulardan biri - Turbo Paskal 7.0 muhiti va unda ishlashni utgan bobda ko'rib chikkan edik. Ushbu bobda esa Paskal tili elementlari bilan tanishamiz. Paskal tili programmasining strukturasi. Avallgi paragrafda Paskal tili programmasi ikki kismdan: o'zgaruvchilarni tavsiflash va ular ustida operatsiyalar qismlaridan iborat ekanligini aytib utgan edik. Endi ushbu strukturani batafsilrok tahlil kilamiz. Umumiy holda Paskal programmasi quyidagi ko'rinishga ega. Program identifikator (fayllar); Label tamgalar; - programmada ishlatiladigan tamgalar ruyxati. Const identifikator = qiymat; - uzgarmaslar tavsifi. Type ma'lumotlar tiplari; - nostandart tiplar tavsifi. Var o'zgaruvchilar : tip; - o'zgaruvchilar tavsiflari. Function nomi (parametrlar : tip) : tip; Tavsiflar Begin - funksiyalar tavsifi Operatorlar End; Procedure nomi (parametrlar : tip); Tavsiflar Begin - ...