Gipermatn va gipermurojaat tushunchalari

Gipermatn va gipermurojaat tushunchalari Gipermatn to'g'risida tushuncha Gipermatn (Gipertekst) g'oyasi 1945 yilda AQSH prezidentining ilmiy maslahatchisi Vanevar Bush tomonidan kiritilgan bo'lib, u o'sha vaqtda Memex (memeks) elektromexanik informatsion tizimini yaratish taqlifi bilan chiqqan, lekin uning taqlifi inobatga olinmagan. 20 yildan so'ng, ya'ni 1965 yilda Teodor Nelson gipertekst terminini fanga kiritdi va chiziqsiz matnlar bilan bog'liq ba'zi g'oyalarni amalga oshirdi. 1968 yilda sichqoncha manipulyatori asoschisi D.Yenjilbard (Doug Engelbart) tipik gipermatnli interfeysdan iborat (tizim) tizim asosida o'z ishini namoyish qildi va bu namoyish telekommunikatsiya tizimidan foydalanilgan holda o'tkazildi. Biroq u o'z tizimini aniq ravshan qilib tushuntirib bera olmadi. 1975 yilda gipermatn g'oyasi ZOG nomini olgan atom avianosetsi(samolyotlar uchishi va qo'nishi uchun moslangan harbiy kema) Karl Vinston ning ichki tartib informatsion tizimida o'z aksini topdi.Tijorat variantida bu tizim KMS nomi bilan tanilgan. Ushbu yo'nalishdagi ishlar davom etaverdi va vaqt o'tishi bilan Apple firmasining HyperCard turi yoki Xerox firmasining HyperNode turi amalda qo'llanila boshladi. 1987 yilda Hypertext'87 ixtisoslashgan birinchi konferentsiya bo'lib o'tdi. Nelson 1987 yil ma'lumotlarning gipermatn taxrirlovchisini to'zib chiqdi. Jeneva TsYeRN (CERN) da ishlovchi fizik Tim Berners Li 1989 yil gipermatnli loyihani taqlif etdi. Bu loyiha fizik olimlarga Internet orqali tadqiqot natijalarini o'zaro almashish imkonini berar edi. Shunday qilib, Halkaro axborot tarmog'i - World Wide Web (WW) ga poydevor quyildi. 1993 yil Mark Anderson rahbarligida birinchi gipermatnli Mosaic grafik brao'zeri ishlab chiqildi va u Netscape korporatsiyasiga o'tib Netscape brao'zerini ishlab chiqdi. 90 yillar o'rtalarida Internet biznes-ishlovlar bilan ishlash uchun qo'llanila boshlandi. Biroq, bu borada turli muammolar: tarmoq; kanallarini ortiqcha yuklash va axborotni himoyalash mavjud edi. Gipermatnli informatsion tizim g'oyasining shunisi ahamiyatliki , bunda foydalanuvchi dokumentlarni (ma'lumotlarni) kitob o'qishdagidek ketma-ketlikda emas, balki o'ziga yoqqan tarzda ko'rib chiqishi mumkin. Shuning uchun ham T. Nelson gipermatnni chiziqsiz matn sifatida talqin etdi. BO'nga matnlarning turli sahifalarini bog'lovchi maxsus mexanizm gipermatnli sslkalar yordamida erishiladi, ya'ni oddiy matnda keyingisi-avvalgisi tarzidagi sslkalar mavjud bo'ladi, gipermatnlarda bo'lsa qancha kerak bo'lsa shuncha sslkalar to'ziladi. Mutaxassislarning gipermatn bo'yicha eng yoqtirgan misollariga ensiklopediyalar, Help tizimsi kabilar kiradi. Birinchi ko'rinishda oddiy tuyo'ladigan sslkalar yaratish mexanizmi yetarlicha qiyin hisoblanadi, chunki statistik sslkalar, dinamik sslkalarni dokument bilan bir butunlikda yoki uning alohida qismlari bilan, ya'ni kontekst sslkalar tuzish mushkul. Bunday yondashishning keyingi rivoji gipermatn tushunchasining boshqa informatsion resurslar hisobiga- grafikani, audio va videoinformatsiyadan gipermedia tushunchasigacha bo'lganlarni hisobga olgan holda kengayishiga olib keladi. Shunday qilib, gipermatn - bu nostrukturaviy erkin o'sayotgan bilimni tasvirlash texnologiyasidir. Gipermatn zamirida o'zaro yo'naltirilgan semantiq aloqalar(munosabatlar) bilan bog'langan, tarmoq hosil qiluvchi informatsion obyektlar tizimini ...