Qishloq xo'jalik ekinlari hosildorliklarni rejalashtirishning matematik modellari va axborot ta'minoti

Qishloq xo'jalik ekinlari hosildorliklarni rejalashtirishning matematik modellari va axborot ta'minoti Qishloq xo'jalik ekinlaridan olinadigan hosildorlikni va mahsulot tannarxini kelgusi yil (yoki yillar) uchun rejalashtirish muhim iqtisodiy masalalardan biridir. Bu oldingi yillarda erishilgan natijalar asosida aniqlanadi. Mazkur tezisda mavjud ma'lumotlarga asoslanib matematikaning eng kichik kvadratlar usuli yordamida qishloq xo'jaligining yuqoridagi ko'rsatkichlarini rejalashtirish masalasiga bag'ishlangandir. Amaliyotda ko'pincha rejalashtirlayotgan hosildorlik (1) Ko'rinishdagi bog'liqlik yordamida qidirililadi. Bu yerda - vaqtning dastlabki paytidagi etishtirilgan hosildorlik, - qo'shiladigan o'rtacha hosildorlik, yil. (1) formuladan ko'rinadiki rejalashtirlayotgan hosildorlik x ning chiziqli funksiyasidan iborat bo'lib, uning grafigi to'gri chiziq bo'ladi. Ammo turli faktorlarga ko'ra masalan ob-havo, urug sifati, yerni tayyorgarligi, ekish sxemasi va boshqa sabablarga ko'ra aslida olingan hosildorlik rejalashtirilgan hosildorlikdan farq qiladi. Aslida etishtirilgan va rejalashtirilgan hosildorliklar orasidagi farqni analitik ifodasini ko'rinishda yozish mumkin. Eng kichik kvadratlar metodini mohiyatiga ko'ra va nomalum parametrlar shunday tanlanishi kerakki (2) ifoda eng kichik qiymatga ega bo'lsin. va parametrlarni qiymati ushbu sistemani yechimidan aniqlanadi: (3) Haqiqatan ham ikki o'zgaruvchili funksiyani va lar bo'yicha xususiy hosilalarini nolga tenglash natijasida yani , dan (4) sistema hosil bo'ladi. Bundan esa (3) sistema o'rinli ekanligi kelib chiqadi. Aytaylik, fermer xo'jaligiga joriy 2009 yil uchun paxta hosildorligini rejalashtirish talab etilgan bo'lsin. Fermer xo'jalikning so'nggi 16 yil ichida olgan hosildorliklari ushbu jadvalda keltirilgan . , , , va larning qiymatlarini (3) sistemaga qo'yish natijasida va parametrlarga nisbatan ikki nomalumli tenglamalar sistemasi hosil bo'ladi. Bu sistemani yechish natijasida =20,5 va =0,3 yechimlar olinadi. U holda (1) formulaga ko'ra joriy yil uchun rejalashtirayotgan hosildorlikni ga tengligini topamiz. Demak, fermer xo'jaligini joriy 2009 yil uchun paxtadan oladigan hosildorligi har gektariga 25,6 tsentnerni tashkil etar ekan. ...

Qishloq xo'jalik ekinlari hosildorliklarni rejalashtirishning matematik modellari va axborot ta'minoti Qishloq xo'jalik ekinlaridan olinadigan hosildorlikni va mahsulot tannarxini kelgusi yil (yoki yillar) uchun rejalashtirish muhim iqtisodiy masalalardan biridir. Bu oldingi yillarda erishilgan natijalar asosida aniqlanadi. Mazkur tezisda mavjud ma'lumotlarga asoslanib matematikaning eng kichik kvadratlar usuli yordamida qishloq xo'jaligining yuqoridagi ko'rsatkichlarini rejalashtirish masalasiga bag'ishlangandir. Amaliyotda ko'pincha rejalashtirlayotgan hosildorlik (1) Ko'rinishdagi bog'liqlik yordamida qidirililadi. Bu yerda - vaqtning dastlabki paytidagi yetishtirilgan hosildorlik, - qo'shiladigan o'rtacha hosildorlik, yil. (1) formuladan ko'rinadiki rejalashtirlayotgan hosildorlik x ning chiziqli funksiyasidan iborat bo'lib, uning grafigi to'gri chiziq bo'ladi. Ammo turli faktorlarga ko'ra masalan ob-havo, urug sifati, yerni tayyorgarligi, ekish sxemasi va boshqa sabablarga ko'ra aslida olingan hosildorlik rejalashtirilgan hosildorlikdan farq qiladi. Aslida yetishtirilgan va rejalashtirilgan hosildorliklar orasidagi farqni analitik ifodasini ko'rinishda yozish mumkin. Eng kichik kvadratlar metodini mohiyatiga ko'ra va noma'lum parametrlar shunday tanlanishi kerakki (2) ifoda eng kichik qiymatga ega bo'lsin. va parametrlarni qiymati ushbu sistemani yechimidan aniqlanadi: (3) Haqiqatan ham ikki o'zgaruvchili funksiyani va lar bo'yicha xususiy hosilalarini nolga tenglash natijasida ya'ni , dan (4) sistema hosil bo'ladi. Bundan esa (3) sistema o'rinli ekanligi kelib chiqadi. Aytaylik, fermer xo'jaligiga joriy 2009 yil uchun paxta hosildorligini rejalashtirish talab etilgan bo'lsin. Fermer xo'jalikning so'nggi 16 yil ichida olgan hosildorliklari ushbu jadvalda keltirilgan. , , , va larning qiymatlarini (3) sistemaga qo'yish natijasida va parametrlarga nisbatan ikki noma'lumli tenglamalar sistemasi hosil bo'ladi. Bu sistemani yechish natijasida =20,5 va =0,3 yechimlar olinadi. U holda (1) formulaga ko'ra joriy yil uchun rejalashtirayotgan hosildorlikni ga tengligini topamiz. Demak, fermer xo'jaligini joriy 2009 yil uchun paxtadan oladigan hosildorligi har gektariga 25,6 sentnerni tashkil etar ekan. ...