Sanoq sistemalari va ular ustida amallar bajarish

sanoq sistemalari va ular ustida amallar bajarish Reja: 1. sanoq sistemalari haqida tushuncha. 2. Bir sanoq sistemasidan ikkinchi bir sanoq sitemasiga utish sanoq sistemalari ustida amallar bajarish. sanoq sistemalari haqida tushuncha. Kompyuter xotirasiga klaviaturadan kiritish mumkin bo'lgan barcha belgilar katiy ravishda kodlangan, yani xar bir belgiga maxsus sonlar belgilab berilgan. Kompyuterga kiritilayotgan ma'lumotlar ketma-ketligi xotiraga 0 va 1 lar ketma-ketligi ko'rinishida joylashadi. ma'lumotlarni EXMda yozish uchun quyidagi asosiy sanoq sistemalari ishlatiladi: Unli sanoq sistemasi Ikkilik sanoq sistemasi Sakkizlik sanoq sistemasi Un oltilik sanoq sistemasi Bulardan tashqari yana turtlik, uchlik, beshlik, oltilik, uttiz ikkilik sanoq sistemalari mavjud. sanoq sistemalari urinli va urinsiz bo'ladi. Urinli sanoq sistemalarida rakam uzining sondagi turgan o'rniga karab turli qiymatni akslantiradi. Urinsiz sanoq sistemasi esa rakamning qiymati uning sondagi tutgan o'rniga bog'liq emas. Urinli sanoq sistemasiga ikkilik , unlik sanoq sistemalari misol bula oladi. Urinsiz sanoq sistemasiga Rim rakami misol bula oladi. Masalan, lotin xarflari bilan eziladigan rim sanoq sistemasi, yani I xarf xar doyim birni, V-beshni, X-unni, L-ellikni, C-yuzni, D-besh yuzni, M-mingni va xakazo. XX sonini oladigan bulsak, bu sonni hosil qiluvchi xar bir rakam un soniga teng bo'lib, ularning xar biri uzlarining joylashish tartibiga bog'liq emas. Unlik sanoq sistemasi birinchi Hindistonda paydo bo'lgan. Ixtiyoriy R sanoq sistemasida rakamlar soni R ta bo'lib, ular 0 bilan R-1 oraligida bo'lgan. hisoblash mashinalarida asosan urinli(pozitsion) sanoq sistemasi ishlatiladi. sanoq sistemalaridagi ixtiyoriy sonni tasvirlash uchun ishlatiladigan rakamlar soni sanoq sistemasining asosi deb ataladi. sanoq sistemasi asoslariga bog'liq ravishda ikkilik(0,1), sakkizlik(1,2,3,4,5,6,7), unlik(1,2,…,9) va un oltilik(1,2,…,9,A,V,S,D,E,F) bo'lishi mumkin. Umumiy holda, pozitsion sanoq sistemasida berilgan xar qanday sonni quyidagi ko'phad (polinom) ko'rinishida yozish mumkin: bunda -S canok sistemasidagi son, -sonning mos xonasidagi rakami, S- sanoq sistemasining asosi, n- sonning butun kismidagi rakamlar soni, k- sonning kasr kismidagi rakamlar soni. Masalan, 6451,24sonini oladigan bulsak, bu sonning butun kismidagi rakamlar soni 4 ga, kasr kismidagi rakamlar soni esa 2 ga teng. Butun sonlarni bir sanoq sistemasidan ikkinchisiga o'tkazish uchun berilgan sonni o'tkaziladigan sanoq sistemasining asosiga bulamiz. Agar hosil bo'lgan son bu asosdan katta bulsa, bo'lishni bu asosdan kichik bulgunga qadar dovom ettiramiz. Sungra hosil bo'lgan koldiklarni oxiridan boshlab yozib chiqamiz. Natijada hosil bo'lgan son o'tkaziladigan sanoq sistemasidagi son bo'ladi. 1-misol. Unlik sanoq sistemasida berilgan 54 sonini ikkilik sanoq sistemasiga o'tkazing. Yechilishi: 54 | 2 54 27 | 2 0 26 13 | 2 1 12 6 |2 1 6 3 | 2 0 2 1 1 Bir sanoq ...