Tizim va boshqarish

Tizim va boshqarish Reja: Tizimda boshqarish Eshbi tamoyili Kognitologiya Axborotning doimiy oqimi sababli tizim atrof muhit bilan maqsadga muvofiq o'zaro harakatni amalga oshiradi, yani boshqaradi yoki o'zi boshqariladi. Axborot nafaqat ishlab chiqarishning, balki boshqarishning ham vositasiga aylandi. Tizimning boshqarish maalasining mohiyati - qimmatli axborotni shovqinlardan (keraksizlaridan, bazan tizim uchun zararli bo'lganlaridan) ayirish va ushbu tizimga mavjud bo'lishiga hamda rivojlanishiga imkon beradigan axborotni ajratish. Boshqarish - bu bilimlarni bir maqsadga yo'naltirilgan holda faollashtirish. Boshqarish va alohida shakl bo'lgan o'z-o'zini boshqarish - bilimlarni faollashtirishning eng oliy shaklidir. Tizimda boshqarish - tizimning, qanday qilib, qaysi elementlari bilan bajarilishiga bog'liq bo'lmagan holda amalga oshiriladigan, ichki vazifasidir. Tizimni boshqarish - boshqarishning, tizimning ishlashi uchun zaruriy bo'lgan shartlarini ta'minlaydigan, tashqi vazifalarini bajarish. Tizimni boshqarishning umumiy sxemasi Misol 1. Tizimda boshqarish - tashqi muhitning sharoitlariga bog'liq bo'lmagan holda amalga oshiriladigan tizimning ichki funksiyasi. Tizimni boshqarish - boshqarishning tizimni muhit bilan zaruriy o'zaro munosabatlarini taminlovchi tashqi funksiyalarining bajarilishi. Tizimni (tizim ichida) boshqarish har xil maqsadlarda ishlatiladi: 1) ma'lumotlarni uzatish tezligini oshirish; 2) uzatiladigan ma'lumotlar hajmini oshirish; 3) ma'lumotlarni qayta ishlash vaqtini kamaytirish; 4) ma'lumotlarni qisish darajasinini oshirish; 5) tizim aloqalarini (modifikatsiyasini) oshirish; 6) axborotlarni (axborot bilan ta'minlanganlikni) oshirish. Misol 2. Elektr va magnit tebranishlarini boshqarish imkoniyatining paydo bo'lishi radio va televideniyedan ommaviy foydalanishni berdi, bunda axborotni uzatish tezligi yorug'lik tezligiga borib etdi; telekanalning o'tkazuvchanlik qobiliyati telefon kanalining o'tkazuvchanlik qobiliyati bilan taqqoslanganda taxminan 200 marta, qayta ishlash tezligi esa million marta o'sdi. Axborotning qisqaligi va ko'proq ma'lumotga egaligi ham oshdi. Misol 3. Eshbi tamoyili malum: tizimning boshqaruvchi ichki tizimi boshqariluvchi ichki tizimga nisbatan tashkil etishning ancha yuqori darajasiga (yoki ko'proq turli-tumanlikka, katta tanlovga) ega bo'lishi kerak. Masalan, firma menedjeri firma sotuvchisiga nisbatan ko'proq tayyorgarlikka, yuqoriroq bilimga, yaxshiroq tashkilotchilikka, qarorlar qabul qilishda ko'proq erkinlikka ega bo'lishi kerak. Kichik, o'rta firmalar, MChJ - turli-tumanlikning, biznesni muvaffaqiyatli rivojlantirishning zaruriy faktoridir, chunki ular ancha dinamik, egiluvchan, bozorga moslashuvchan. Rivojlangan bozor tizimlarida ular katta salmoqqa ega, masalan, AQSH da katta korporatsiyalar hissasi 10% dan katta emas. Misol 4. Tizimni boshqarishning asosiy vazifalari va masalalari: Tizimni tashkil qilish - ichki tizimlarni ajratish, ularning o'zaro harakatining va tizim tasnifining bayoni; Tizim tabiatini prognozlash; Tizim maqsadiga erishish uchun zarur bo'lgan (optimal rejalashtirishda etarli bo'lgan) tizim resurslari va elementlarini, tizim tasnifini rejalashtirish; Tizimning u, yoki bu kerakli holatiga olib keluvchi resurslarni hisobga olish va nazorat etish. Tizimni boshqarishning vazifalari va masalalari o'zaro bir-biri bilan bog'liq. Masalan, iqtisodiy tizimda bozorning asosiy boshqaruvchilari - resurslarni prognoz qilmasdan, hisobga olmasdan va ...