Hududlar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasini kompleks o'rganish va baholash

ma'ruzachi: Sodiqov Avazbek Madaminovich, i.f.d. Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy universiteti Mavzu: Hududlar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasini kompleks o'rganish va baholash Mintaqaviy iqtisodiyot: ma'ruza tarkibi 1. Mintaqa yagona ijtimoiy-iqtisodiy tizim. 2. Mintaqlarning bir-birlari bilan uzviy aloqadorligi. 3. Mintaqalar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini o'rganishga tizimli yondashuv. 4. Hududlar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasini kompleks va tizimli o'rganish. 5. Hududlar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darjasini baholash ko'rsatkichlari. 2 Mintaqa yahlit tizim Mintaqalar iqtisodiyoti milliy iqtisodiyotning ajralmas uzviy qismi sifatida. Mintaqa yagona tabiiy-resurs va ijtimoiy-iqtisodiy tizim ekanligi Hududda iqtisodiy va ijtimoiy obyektlarning bir-birlari bilan uzviy aloqadorligi. 3 Mintaqa yahlit tizim Mamlakat iqtisodiyoti - ko'plab kichik tizimlar uzviy ishlab turgan yagona tizim sifatida tushuniladigan yaxlit, murakkab, to'xtovsiz rivojlanib boradigan yagona organizmdir. Kichik tizimlarning har birining barqaror ishlashi to'g'ridan-to'g'ri ko'plab boshqa kichik tizimlarga bog'liq bo'lib, butun yaxlit tizimning ishlashi esa uning ichidagi kichik tizimlarining mutanosib ishlashini taqozo etadi. . 4 Tizimli tahlil Tizimli tahlil qilish usuli mintaqaviy tadqiqotlar o'tkazishda muhim ahamiyatga ega. Tizimli usuldan foydalanish olingan ma'lumotlarni sintez qilish, qiyosiy baholash va to'g'ri qarorlar qabul qilish imkoninin beradi. Chunki qo'yilgan vazifa va muammolarni chuqur tahlil qilishda, bir tomondan, ularning tarkibiy qismini batafsil tahlil qila oladigan tor sohalar bo'yicha ixtisoslashgan mutaxassislar talab etiladi. Ikkinchi tomondan esa olingan natijalarni umumlashtiruvchi keng ixtisosli mutaxassislar jalb etilishini taqozo etadi. . 5 Tizimli tahlil Tizimli tahlil amaliy xususiyatga ega bo'lgan muammolarni hal etish metodologiyasini ishlab chiqishga yo'naltirilgan bo'lib, u umumtizim tasavvurlariga tayanadi. Tizimli tahlil muammoni hal etish uchun barcha zarur usullarni birlashtiradigan karkas rolini bajaradi. Iqtisodiyotda tizimli tahlildan foydalanish zamonaviy iqtisodiy-matematik usullar va modellarni qo'llash imkonini beradi. O'rganiladigan o'zaro aloqalarning nisbatan tor doirasiga va ilgari mavjud bo'lgan intuitsiyaga asoslangan qaror qabul qilish usullarining ham o'zgarishiga asos bo'lib xizmat qiladi. . . 6 Tizimli yondashuv bosqichlari Mintaqani rivojlantirish bilan bog'liq muammolarni aniqlash; Hududiy rivojlanishni umumiy maqsadlarini shakllantirish; Mintaqa ishlab chiqarish kuchlarini hududiy tashkil etishni asoslash; Mintaqani rivojlantirishda oldinga qo'yilgan maqsadlarga erishish yo'llarini aniqlash; Resurslarga bo'lgan ehtiyojni aniqlash hamda ularni tarmoqlar va sektorlar o'rtasida taqsimlash; Mintaqa iqtisodiyoti tuzilmasini modellashtirish; Mintaqaviy iqtisodiyotning faoliyat ko'rsatishi samaradorligi mezonlarini asoslash. 7 Rivojlanish darajasini baholash Iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish darajasiga ko'ra mintaqalarni qiyosiy baholash mumkin. Mintaqalar ijtimoiy-iqtisodiy holatiga baho berish va rivojlanish darajasidagi differensiyalashuvni aniqlash ikki blok: iqtisodiy va ijtimoiy bloklar bo'yicha hisoblash mumikn. 8 Rivojlanish darajasini baholash Iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish darajasiga ko'ra mintaqalarni qiyosiy baholash mumkin. Mintaqalar ijtimoiy-iqtisodiy holatiga baho berish va rivojlanish darajasidagi differensiyalashuvni aniqlash ikki blok: iqtisodiy va ijtimoiy bloklar bo'yicha hisoblash mumikn. 9 Rivojlanish darajasini baholash Iqtisodiy va ijtimoiy ...