Investitsion faoliyatni moliyalashtirish manbalari

Investitsion faoliyatni moliyalashtirish manbalari. Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalarning asosiy va aylanma ishlab chiqarish fondlariga investitsiyalarni moliyalashtirishning o'ziga xos manbalari shakllantirilgan bo'lib bunday manbalari korxonalarning o'z o'zini moliyalashtirish tamoyillariga asoslangan holda quyidagi manbalari mavjuddir: 1. Korxona va jismoniy shaxslar jamgarmalari; 2. Bank kreditlari hisobiga moliyashtiriladigan investitsiyalar: a) Xorijiy investitsiyalar b) Davlat byudjeti va byudjetdan tashqari fondlar mablag'lari hisobiga moliyalashtiriladigan investitsiyalar. Sunggi yillarda investitsiyalar tarkibi, xususan, byudjetdan ajratiladigan investitsiyalar va bank kreditlari ahamiyati keskin o'zgardi. Davlat byudjetining investitsiya sarflari 2003yilda 29,4 foizni tashkil qilgan bulsa, 2004 yilda 0,9 foizga kupaygan, ya'ni 30,3 foizni tashkil etdi. Monetar siyosat kuchaytirilishi korxonalar moliyaviy ahvolining barqaror emasligi korxona va jismoniy shaxslar mablag'laridan moliyalashtiriladigan investitsion loyihalarning hajmiga o'z ta'sirini ko'rsatadi. Investitsion loyihalarni moliyalashtirishga va korxonalar uchun samarali bo'lishiga iqtisodiy infratuzilmaning markaziy bo'g'ini moliyaviy mexanizmning tarkibiy qismi bo'lgan soliklar mexanizmi hisoblanadi. CHunki soliklar xam xar bir korxona mikyosida tuzilgan investitsion loyihalarning iqtisodiy samarasi takdirini xal qilishda asosiy urinni egallaydi. O'zbekistonda xam investitsion loyihalarni tuzishda va moliyalashtirish uchun kulay investitsiya muhitni yaratish bo'yicha izchil chora- tadbirlar ishlab chikilmokda. Ularning negizida ikkita asosiy omil yotadi: -iqtisodiy barqarorlik; -inflyatsiya jarayonlarini tartibga solish va milliy valyuta- sumning to'lov qobiliyatini oshirishga yo'naltirilgan makroiqtisodiy siyosat. hozirgi paytda O'zbekiston Respublikasida kulay investitsiya loyihalarini tuzish va ularni moliyalashtirish bo'yicha quyidagi omillar mavjud: -investitsion loyihalar bilan shugullanuvchi shaxslarni ragbatlantirish; -sanoatning ustuvor sohalari, yoqilg'i, energetika majmualari bo'yicha investitsion loyihalar tuzish jadallashtirish; -xalq xo'jaligida ilm fanga talab kuchli tarmoqlarida ishlab turgan quvvatlarni yangilash va yangilarini barpo etish bo'yicha intellektual investitsion loyihalarni amalga kiritilishi. Investitsiya loyihasini moliyalashtitrish manbalari va ishtirokchilari quyidagi jadvalda keltirilgan. 2-jadval Investitsiya loyihasini moliyalashtitrish manbalari va ishtirokchilari tasnifi Investitsiyalashda aylanma kapitalga ustivorlik berilishini fakat kapitalning tarkibiy tuzilishi bilan tushuntirish ozlik qiladi. Gap shundaki, dastlabki kapital jamgarish davrida pulni tez to'plash uchun uni kapital oboroti tez bo'ladigan sohalarga joylashtirilishi yuz beradi, chunki bu bilan yuqori foyda normasi yuzaga keladi. Foyda normasi yuqori joyda esa, uni kapitallashti-rish imkoni katta bo'ladi. Bu omil xam xususiy sektorda pulni oborot kapitaliga aylantirish uchun ragbat yaratadi. Bozor talablariga binoan tejamli xo'jalik yurita bilmaslik tannarxni ortishiga olib keladi, bu narx o'zgarmagan sharoitda, xam zararga olib keladi. Ammo hozirgi o'tish davrida xo'jalikdan tashqarida bo'lgan omillar ta'siri g'oyat kuchli. Bu balanslashmagan inflyatsiya sharoitida davlat xarid narxining mavjudligidir. Bu narx asosiy mahsulotlar (paxta, galla, pilla)ga taallukli bo'lib, uning darajasi resurslar narxiga mutanosib ravishda o'zgarmaydi. Natijada bu narxlar «kaychisi» paydo bo'lib, bu shirkat xo'jaliklarini rentabel ishlashiga yo'l bermaydi. Davlat narxlari amalda monopsoniya narxlari, ya'ni xaridorning biryoklama manfaatidan kelib ...