Charm va mo'yna ishlab chiqarish chiqindilari va ularni qayta ishlash

Charm va mo'yna ishlab chiqarish chiqindilari va ularni qayta ishlash prinsiplari Oxirgi yillarda chop etilgan ma'lumotlarga qaraganda, Respublikamiz ning charm va mo'yna ishlab chiqarish korxonalarida yiliga 1 mln dona yirik shoxli mol terilari va 1,5 mln dona qo'y-qo'zi terilari qayta ishlanadi. Go'sht kombinatlarida va charm xom-ashyo bazalariga teriga birlamchi ishlov berishda chiqindilar paydo bo'ladi. Ushbu chiqindilarni 3 guruhlarga bo'lish mumkin: 1. Teridan chiqadigan chiqindilar (qirqimlar, quloq, dum lab, yog'lar, go'sht qoldiqlari va hoka'zolar). 2. Keratin chiqindilari (shox, tuyoq, jun). 3. Suyak chiqindilari (pastki qism qoldiqlari, pesxona suyaklari, dum, suyak tarkibidagi yog' qoldiqlari va hoka'zolar). Malumki, teri xom-ashyolarida yog' miqdori nihoyatda ko'p bo'ladi. Agar yog' notekis joylashgan bo'lsa va uning miqdori ko'proq bo'lsa, terini ishlov berishga xalaqit beradi, charm va mo'ynani ranglashda ham xalaqit beradi. Bu yog'lar kislorod bilan reaksiyaga kirishib, oksidlanib teri mustahkamligini pasaytiradi. Bundan tashqari, mo'ynani ishlov berishda jun yoglar bo'lsa, ranglashda har xil dog'lar paydo bo'ladi, yani junlarning yog'li joylari ranglanmaydi. Shuning uchun terini yog'sizlantirish katta ahamiyatga ega. Bundan tashqari, terining baxtarma tomonida yog'lar va go'sht qoldiqlari ham bo'ladi. Ular mezdra deb ataladi. Terining baxtarma tomonidagi ushbu yog'lar va go'sht qoldiqlarini qartishlab tozalash jarayoniga mezdralash deyiladi. Charm zavodlarida teri xom-ashyolarini maxsus diskli yoki valli mezdralash mashinalarida ishlov beriladi. mahsulotning turiga qarab 20-30% mezdra xom-ashyolari hosil bo'lishi mumkin. Shuning uchun charm zavodlarida mezdra qimmatbaho chiqindi hisoblanadi. Shuni ham takidlash kerakki, mezdra terini ivitishdan oldin yoki keyin, uni qo'llashdan va junsizlashtirishidan keyin ham olinadi. Mezdra qo'l bilan ham olinishi mumkin: terini ikkitaga bo'linganda xom terini qirqish paytida ham mezdra olinadi. Mezdra jelatin va elim olishda asosiy xom-ashyo hisoblanadi. Mashinada qayta ishlangan mezdra toza so'yilgan mol terisining massasiga nisbatan 20-25% ni tashkil etadi. Yelimni chiqishi 8-10% ni tashkil etadi. Bundan tashqari, bazi teri xom-ashyolari (cho'chqa terisi, qo'y terisi) da yog' ko'proq bo'ladi. Chuchqa terilarida 45% kuy terilarida esa 35% gacha yoglar bo'ladi. Olingan mezdraning tarkibida ko'p miqdorda iflos gushtlar bo'ladi. Ularni kaynatib yog olinadi, koldiklaridan esa o'g'itlar ishlab chikariladi. Shuni alohida takidlash kerakki, teri xom-ashyolarini mezdralash qo'lda bajarilsa, unda mezdra tarkibida oz miqdorda bo'lsa ham teri qirqimlari bo'ladi. Xom terini tozalash paytida uning chetki qismlari (dum qismlari, bosh qismidan charm ishlab chiqarishga yaroqsiz qismlar) kesiladi. Ular yuqori sifatli mahsulotlar olish uchun katta ahamiyatga ega. Qo'l bilan olingan mezdradan 14-17% gacha elim olish mumkin. Yelim ishlab chiqarishda mahsulotga 1,0- suv, jelatin ishlab chiqarishda esa 2,0- suv sarflanadi. Mezdradan yuvish uchun oqava suvlar filtrlanadi va 200S da ishlatiladi. Jelatin olish uchun tarkibida margenets, ...