Tadbirkorlikning tashkiliy ko'rinishi

Tadbirkorlikning tashkiliy ko'rinishi. Korxona - bozor iqtisodietining boshlang'ich bugini. Korxonaning tasniflanishi. Korxonaning bozordagi o'rni va rakobatkobilligi. Xissadorlik jamiyatlari va ularning o'ziga xos xususiyatlari. 4.1.MAVZU: KORXONA - BOZOR iqtisodIYeTINING boshlang'ich BUGINI. Tadbirkor ishbilarmonning tashkiliy tuzilmasi sifatida korxonani vujudga keltiradi. Korxona yuridik shaxs maqomiga ega bulgach, mustaqil xo'jalik subyekt bo'lib, o'z nizomiga muvofik muayyan ijtimoiy iqtisodiy samarador va foyda olish maqsadida asosiy aylanma mablaglaridan foydalanib faaoliyat yuritadi. Bozor iqtisodieti sharoitida faoliyatning tamoyillari xilma-xil bo'lib, ular kuyidagilardan iborat : Korxona- amaldagi qonunchilikka zid bo'lmagan xar kandaay faoliyat bilan shugullanishga xakli. o'z ixtiyori bilan qonunga zid bo'lmagan xar qanday karorni mustaqil kabul qiladi, faoliyatni mustaqil rejalashtiradi, sof foydasini ishlatish yo'nalishlarini mustaqil belgilaydi. Mulk egasi yoki mehnat jamoasining karorini muvofik korxonalar turli mulk shakllari: xususiy, xissadorlik, jamoa, davlat, kushma korxona mulk asosida yuzaga keltirilishi mumkin. Ularning barchasining teng iqtisodiy huquqiy shart-sharoitlaridan foydlniladi. Korxonalar o'z mustaqilligi va yuridik shaxslik huquqlarini saklagan holda ixtiyoriy ravishda xo'jalik assotsiatsiyalariga, kontsernlarga va boshqa uyushmalarga muayyan maqsadga muvofik birlashishi mumkin. Korxonalar mulkining manbaiga tasischilarning pul va boshqa badallari; mahsulot sotish, ish bajarish, xizmat ko'rsatish va xo'jalik faoliyatining boshqa sohalaridan olingan foyda, kimmatli qog'ozlardan, bank kreditlaridan olingan foyda; byudjetdan berilgan dotatsiyalar, xayriya jamgarmalaridan ajratilgan mablaglar va boshqalar kiradi. Korxonani boshqarish uning nizomiga va amaldagi qonunchilikka muvofik amalga oshiriladi. Korxonalarni qayta tashkil etish ,birlashtirish, yangilash, faoliyatni tuxtatib korxonalarning yopish ularning tasischilari tomonidan shunday vakolat berilgan, korxona nizomida kayd etilgan maxsus organ yoki sud karori asosida amalga oshiriladi. Bozor munosabatlarining boshlang'ich bugini sifatida korxonalarning o'ziga xos xususiyatlari bor, ulardan ayrimlariga tuxtalib utamiz: 1- xususiyat. Korxonalar mustaqil bo'lib, ushbu mustaqillik : a) ishlab chiqarish va mahsulot sotishning rakobat kobil xajmini aniqlash hamda tovar assortimentining tarkibini bozordagi talabga va taklifga karab mustaqil belgilashda; b) shartnomalar tuzish tovar va xom-ashe yetkazib beruvchilarni, xaridorlarni, vositachilarni mustaqil tanlashda; v) amaldagi qonunchilik doirasida baholarni mustaqil belgilashda; g)soliklar va boshqa majburiy to'lovlar tulangach, kolgan foydani mustaqil taksimlash, daromadlarni va xarajatlarni mustaqil rejalashtirishda; d)ishchi- xizmatchilarni mustaqil tanlash va joy-joyiga kuyishda; e)uzoq muddatli mablaglar manbaini kiydirish va mablaglarni sarflash yo'nalishlarni topish kabi sohalarda o'z ifodasini topadi 2-xususiyat. Mulk va ishlab chiqarish vositalariga xukmronlik, egalik xususiyati. Bu uch narsada namoyon bo'ladi. 1-dan, ishlab chiqarish vositalari, ishlab chikargan mahsuloti, daromadiga mulkdor bo'lib ulardan o'z xoxishicha foydalanadi. 2-dan, tula xo'jalik hisobi asosida yuridik shaxs huquqlari va burchlari mikiyosida faoliyat yuritadi. 3-dan, davlat korxonalari mulk emas, mulkiy vositalar, resurslarni operativ boshqarib borish orqali xo'jalik faoliyatini amalga oshiradi. Ular xususiy korxonalardan farqli ulardan, mulkni sotish, karz o'rniga tulash, ...