Aromatik uglevodorodlar

Uglevodorodlar Reja: ta'rifi. Alkanlarning gomologik katori. Izomeriyasi. Nomenklaturasi. Alkanlarning olinishi. Fizikaviy xossalari. Kimeviy xossalari Plakatlar Metan molekulasining tetraedrik tuzilishi. Metan molekulalarining modeli. Uglevodorodlar Uglerod va vodorod atomlaridan tarkib topgan organik birikmalar uglevodorodlar deb aytiladi. Molekulalardagi uglevodorod atomlarining vodorod atomlariga nisbati va uglerod-uglerod bogning tabiatiga karab, uglevodorodlar bir necha guruhga: alkanlar, alkenlar, sikloalkanlar va xokazo bulinadi. Alkanlar Molekulalaridagi uglerod atomlari o'zaro oddiy σ - boglar bilan boglangan va kolgan valentliklari vodorod atomi bilan to'yingan birikmalar lar to'yingan uglevodorodlar eki alkanlar (parafinlar) deb ataladi. Alkanlarning gomologik katori Alkanlarning eng oddiy vakillari - metan va etan molekulalarini o'zaro taqqoslasak,etan molekulasi metan molekulasidan -SN2 bilan farq qilishini kuramiz. Xuddi shunday propan etandan -SN2 guruh bilan farq qiladi. Uglevodorodlarning molekulalaridagi uglerod atomlarining soniga hamda molekulyar massasining davriy ortishiga karab joylashtirsak, u holda uglevodorodlarning malum tartibdagi katorini hosil kilamiz. Bunday katordagi uglevodorodlarning xar bir azosi uzidan oldingi va uzidan keyingi azosidan SN2 -guruh bilan farq qiladi. Kimeviy xossalari jihatidan o'xshash bo'lib, molekulalarining tarkibi jihatidan bir-biridan bir eki bir necha -SN2 guruh bilan farqlanuvchi birikmalar gomologlar deb ataladi va ular gomologik katorni hosil qiladi. Gomologik katordagi to'yingan uglevodorodlarning kimeviy xossalari o'zaro o'xshash bo'ladi. Masalan, gomologik katordagi ayrim a'zolarining kimyoviy xossalarini o'rganish bilan bu katordagi kuyi va yuqori gomologlarning kimyoviy xossalari haqida fikr yuritish mumkin. to'yingan uglevodorodlardagi uglerod atomlari sonini n - desak,vodorod atomlarining soni 2n + 2 bo'ladi. Shunday qilib, to'yingan uglevodorodlarning umumiy formulasi SnH2n+2 bilan ifodalanadi. Izomeriyasi . Nomenklaturasi Tarkibi va molekulyar massasi bir xil, ammo tuzilishi har xil bo'lib, fizik va kimyoviy xossalari jihatidan farqlanuvchi birikmalar izomerlar deyiladi. Molekulasida uchtagacha uglerod atomi bo'lgan alkanlarning fakat bitta izomeri bo'ladi. Butan ikkita, pentan uchta, boshqa a'zolarning izomerlari xam SN2 - guruh ortishi bilan kupaya boradi. Biz eng oddiy tuzilgan butan izomerlarinit ko'rib chikaylik. N N N N N N N │ │ │ │ │ │ │ N - S- S- S- S- N N- S- S- S- N ¦ │ │ │ │ │ │ │ N N N N N │ N (I) N- S- N │ H ( II ) Kurinib turibdiki, ikkala holda xam ushbu uglevodorod bir xil molekulyar formulaga (S4N10) va molekulyar massaga ega. Birok birinchi holda uglerod atomlari tarmoqlanmagan zanjir yoki boshqacha aytganda normal zanjir hosil qiladi. Bunday tuzilishga ega bo'lgan birikmalar normal birikmalar (n) deyiladi. Ikkinchi holda esa uglerod zanjiri tarmoqlangan yoki izotuzilishdagi zanjir hosil qiladi. Bunday birikmalar izobirikmalar deyiladi. Izomeriya hodisasini A.M.Butlerov o'zi yaratgan organik birikmalarning kimyoviy tuzilish nazariyasi ...