Atsetilen uglevodorodlari (Alkinlar)

Atsetilen uglevodorodlari (Alkinlar) ma'ruza rejasi: Izomeriyasi va nomlinishi. Olinish usullari. Fizik va kimyoviy xossalari. Muhim vakillari. Umumiy ma'lumotlar Atsetilen uglevodorodlari - SnH2n-2 Tuzilishida -SS- bog'lanish bo'ladi. Bunda S  S bog'lanishga sarf bo'lgan elektronlar sp-gibridlangan. Dastlabki vakili atsetilen SN  SN. Izomeriyasi Alkinlarda 2 xil izomeriya kuzatiladi. Struktura izomeriyasi Uch bog'ning holat izomeriyasi Uglevodorodlarda izomerlar soni solishtirma jadvali Nomenklatura Alkinlar asosan ratsional va sistematik nomenklaturalar asosida nomlanadi. Sistematik nomenklatura bo'yicha nomlashda alkanlar nomi oxiridagi -an qo'shimchasi -in qo'shimchasi bilan almashtiriladi. Uchbog' va radikallarning holati raqamlar bilan ko'rsatiladi. CH3 - CH2 - C  CH CH3 - C  C - CH3 CH3 - CH2 - CH2 - C  CH Olinish usullari Sanoatda olinishi Kaltsiy karbiddan olinishi Metanni chala oksidlash Laboratoriya sharoitida olinishi Digalogenli hosilalardan olish Alkillash reaksiyalari Iosich kompleksi Fizik xossalari Atsetilen, metil va etilatsetilen - gazsimon dimetilatsetilendan boshlab - suyuqlik S12 - qattiq moddalar Atsetilen havo bilan portlovchi aralashma. Yonganda 300S gacha issiqlik ajraladi. Metallarni qiriqish va payvandlashda ishlatiladi. Zichligi hamda nur sindirish ko'rsatkichi tegishli olefinlarga va parafinlarga qaraganda katta. IQ-spektrda 2100-2300 sm-1 oralig'ida uchbog' valent tebranishi uchun xarakterli yutilish chizig'i. YaMR-spektrda -SSN guruhi protoni qo'shbog' protoniga nisbatan kuchli signalga ega. Kimyoviy xossalari Alkinlar uchun asosan birikish reaksiyalari xos: Kislotali kuchi Vodorodning birikishi. Gidrogenlash jarayonning qimmatli xususiyati shundaki, reaksiyani etilen hosil bo'lish bosqichida to'xtatib qolish mumkin. Shuning uchun bu jarayondan toza etilen olishda foydalaniladi: Galogenlash. Reaksiya xlor bilan eritmada olib boriladi. Atsetilen xlor aralashmasi portlovchi aralashma. Gidrogalagenlash Vinil xlorid - sun'iy charm, lenolium, dermantin Vinil ftorid - ftorli polimerlar Suvning birikishi - gidratlash (Kucherov reaksiyasi). Katalizator - Simob tuzlari Etekov qoidasi - qo'shbog' tutgan uglerod atomi gidroqsil guruhini ushlab tura olmaydi va qayta guruhlanish yuzaga keladi. Vodorod tsianidining birikishi. Akrilonitrilni polimerlab olingan tola nitron deb ataladi. Bu tola o'z xossalariga ko'ra tabiiy junga juda yaqin turadi. Spirtlarning birikishi. Oddiy vinil efirlari hosil qiladi Vinil efirlari yana spirtlar bilan reaksiyaga kirishib, atsetallarni hosil qiladi Vinil,butil efiri - Shastakovskiy balzami - o'n ikki barmoqli ichakni davolashda ishlatiladi. Organik kislotalarning birikishi. Murakkab vinil efirlarini hosil qiladi Vinilatsetat elimlar olishda, organik shisha tayyorlashda ishlatiladi. Aldegid va ketonlarning birikishi. Atsetilen qator spirtlarni hosil qiladi Almashinish reaksiyalari. Uch bog' bir holatda bo'lgan alkinlarga xos reaksiya O'zaro birikish. Bir valentli mis tuzlari bo'lgan eritma (Pyulend katalizatori) Yuqori haroratda polimerlanadi - mahsulot katalizatorga bog'liq Izomerlanish reaksiyasi Rus olimi A.Ye.Favorskiy metil atsetilenni allenga izomerlanishi va bu jarayonning muvozanatda bo'lishini aniqlagan: Metilatsetilen Allen Ammiakning birikishi Geterosiklik birikmalar -pirrol, ...