Elektrokimyoviy ishlab chiqarish

Yo'nalish: 9a -15 TJA NAVOIY DAVLAT KONCHILIK INSTITUTI FAN; KIMYO Tayyorladi; Iydiyeva Ruxangiz Reja: ElektroKimyoviy ishlab chiqarish haqida ma'lumot. 2. Suvli eritmalar va suyuqlanmalar elektrolizining nazariy asoslari 3. Natriy xlor eritmasining elektrolizi Darsning maqsadi: Elektrokimyo, elektr energiyasi qabul qilish yoki chiqarish bilan boradigan Kimyoviy reaksiyalarni va elektroKimyoviy reaksiyalarda Kimyoviy energiya elektr ener-gjyasiga va aksincha elektr energiyasi Kimyoviy energiyaga aylanish jarayonlarini o'rganish. ElektroKimyo, elektr energiyasi qabul qilish yoki chiqarish bilan boradigan Kimyoviy reaksiyalarni o'rganadigan Kimyoning bir bo'limidir. Bunday jarayonlar elektroKimyoviy jarayonlar deyiladi. ElektroKimyoviy reaksiyalarda Kimyoviy energiya elektr ener-gjyasiga va aksincha elektr energiyasi Kimyoviy energiyaga aylanadi (Elektr va Kimyoviy hodisalarning bir-biriga bog'liqligi haqidagi tasawurlar XVII asr oxirlari va XIX asr boshlarida paydo bo'ldi. Elektr haqidagi ta'limotning asoschilari Italiya fizigi Violta (1793-1801 y.), Shved olimlari Berselius (1802 y.), Arrennius (1887 y.), Angliya olimlari Devi (1807 y.), Faradey (1833 y.) va boshqalar hisoblanadi). ElektroKimyoviy ishlab chiqarish jarayoni elektroKimyoviy reaksiyalarga asoslangan suvli eritmalar va suyuqlanmalar elektroliz qilinganda elektr energiyasi Kimyoviy energiyaga aylanadi, Eritma va suyuqlanmalarning elektrolizi sanoatning ko'pgina tarmoqlarida, texnika va turmushda keng qo'llaniladi ElektroKimyoviy jarayonlar ba'zi organik moddalami ishlab chiqarishda ham qo'llanildi. Masalan, spirtlardan, anodli oksidlash yo'li bilan aldegid va ketonlar olinadi, funksional guruhlarning elektroKimyoviy qaytarish yo'li bilan nitrobenzoldan benzidin olinadi. Suvli eritmalarni elektroliz qilib ko'pgina rangli metallar: mis, vismut, surma, qalay, qo'rg'oshin, nikel, kobalt, kadmiy, rux olinadi va tozalanadi. Suyuqlanmalarni elektroliz qilib, ko'pgina yengil, oson suyuqlanadigan va nodir metallar qotishmalari olinadi, metallar tozalanadi. Aluminiy, natriy, kaliy, litiy, magniy kabi metallar taqatgina elektroKimyoviy usulda olinadi. Avtomobil sanoatida, mashinasozlik va boshqa qator sohalarda metallar sirtini elektroKimyoviy qoplash (galvanoplastika) usulidan keng foydaniladi. Galvonoplastika orqali buyumlarning aniq metall nusxalari olinadi. Bosmaxonalarda klishelar, matritsa, bosrna radiotexnik sxemalartayyorlanadi. Po'latni elektroKimyoviy silliqlash aluminiy va magniyni oxorlash ishlari ham elektroliz yordamida bajariladi. Nikellash, xromlash, oltin, kumush bilan sirtini qoplash kabi bir qator muhim ishJar amalga oshiriladi Suvli eritmalar va suyuqlanmalar elektrolizining nazariy asoslari Elektroliz deb, elektrolit eritmasidan yoki suyuqlanmasidan o'zgarmas elektr toki o'tganda sodir bo'ladigan oksidlanish - qaytarilish reaksiyasiga aytiladi. Bunda elektrolitlar parchalanib, elektrodlarda mahsulotga aylanadi. Elektrodlarda elektr tokining paydo bo'lishi bilan (tok manbaiga ulangach) elektrolitlar parchalanib, kation va anionlar hosil qiladi Sanoatda eritmalar elektrolizida turli ishlab chiqarishlarda tok °°'yicha unum 60-90 % dan va energiyadan foydalanish darajasi -u-60 % dan oshmaydi. Suyuquqlanmalar elektrolizida esa tok bo'yicha unum 70-80 % ni tashkil etsa, energiyadan foydalanish eritma elektrolizidan ancha past bo'Iadi. Masalan, A1203 va kriolit suyuqlanmasi elektrolizining energiyadan foydalanish darajasi 30 % dan oshmaydi. Umumam olganda elektroKimyoviy ishlab chiqarish energiyadan foydalanish darajasining ...