Fosforning kislorodli birikmalari

Sinf: 8- Sana: Fan: Kimyo Mavzu: Fosforning kislorodli birikmalari Darsning xronologik xaritasi Dars vaqti: 45 daqiqa. Dars maqsadlari: 1.Ta'limiy maqsadi: O'quvchilarga fosforning kislorodli birikmalari haqida ma'umot berish 2. Tarbiyaviy maqsadi: Mavzu yuzasidan o'quvchilarga uning ishlatilishi, ahamiyati haqida tarbiyaviy tushuncha berish Rivojlantiruvchi maqsad: Masalalar orqali bilim, ko'nikma malakalarini shakllantirish. Tajriba hosil qilish Kerakli jihozlar: Videoproyektor, plakatlar, davriy sistema, dars konspekti, tarqatma kartochkalar, slaydlar, testlar, savollar O'qitish usullaru: Aqliy hujum, Nima uchun sxemasi, Baliq skeleti, Insert usuli . Dars turi: Noan'anaviy Dars tipi: Yangi bilimlar berish Yangi mavzu bayoni: Reja: 1. Fosfor (V) oksid, 2. Fosfat kislota 3. Ortofosfat kislota tuzlari 4. Biologik ahamiyati Fosforni kam kislorod bilan ta'sirlashishidan P2O3 va kislorod mo'l bo'lganda P2O5 hosil bo'ladi. Oksidlanish jarayoni mexanizmi zanjirli, oksidlanish mahsulotlari dimer yoki yanada murakkabroq polimerlar bo'ladi. Fosfor +3 oksidi bir qancha allotropik shaklda uchraydi. Ulardan biri molekulyar panjaraga ega bo'lib tugunlarida dimer molekulalar P4H6 holida turadi. P4O6 molekulasi kislorod atomlari bilan bog'langan to'rtta piramida (tugallanmagan tetraedr) tuzilgan. P4O6 -allotropik shakli, uchunchan, CS2 da juda kam eriydi, oson suyuqlanuvchan. Polimer strukturasi o'lchamli to'r hosil qiladi, piramidali PO3 gruppalanishi tarqoqlanadi, ya'ni tugallanmagan tetraedrlar, tetraedrning bitta uchi juftlangan elektronlar bilan band, piramidalar kislorod atomlari orqali bog'langan. Ikkala holda ham fosfor atomlari sp3- gibridlangan holatda bo'ladi. P2O3 oksidi kimyoviy jihatdan kislotalik xossasini namoyon qiladi: P2O3 + 3H2O = 2H3PO3 Fosfot kislotasi rangsiz oson suyuqlanuvchan, suvda yaxshi eriydigan kristallardir. Kimyoviy tuzulishi bo'yicha u buzilgan tetraedr bo'lib markazida sp3 gibridlangan holatda fosfor atomi turadi. P atomi bilan to'g'ridsan -to'g'ri bog'langan vodorod almashinishga qodir emas, shu sababli fosfit kislotasi maksimum ikki negizli ko'pincha H2(HPO3) formulasi bilan ifodalaydilar. H3PO3 o'rtacha kuchdagi kislota: pKl=2,8, Pk2=6,2 teng. Uning tuzlari- fosfitlarni P2O3 ni ishqorlarga ta'sir ettirib olinadi. Ishqoriy metallarning va kalsiyning fosfitlari suvda eriydi. Fosfit kislotasi qizdirilganda disproporsionirlash reaksiyasiga kirishadi. Fosfit kislotasi va fosfitlar qaytaruvchi oksidlar va galgenlar ta'siridan oksidlanadilar: Qizig'i shundakli, H3PO3 eritmasini havo kislorodi faqat yod izlari borligida oksidlydi. Fosfit kislotasi odatda fosfor uch galogenidlarini gidroliz qilib olinadi: Fosfor uchun eng xarakterli oksidlardan biri P2O5- difosfor pentaoksiddir. P2O5- qattiq modda, uni shishasimon holda ham osonlikcha olish mumkin. Fosfor +5 oksidi par holida P4O10 tarkibiga to'g'ri keladi. P4O10 molekulasi to'rta buzilgan tetraedr [PO3-4] lardan tuzulgan, har bir fosfor atomi 4 ta kislorod atomlari bilan bog'langan, 10 ta kislorod atomlaridan 6 tasi ko'prik rolida, qolgan hamma atomlarini bog'laydi. 4 ta kislorod atomlari 4- fosfor atomlari bilan qisqa qo'sh bog'lar orqali bog'langan. 4 ta fosfor atomlari katta tetraedrni ...