Gazsimon yoqilg'ilar va ularning afzalligi. Tabiiy gaz

Gazsimon yoqilg'ilar va ularning afzalligi. Tabiiy gaz Reja: 1.Yonuvchi gazlar. 2. Tabbiy gaz va uning xossalari. 3. O'zbekistondagi asosiy konlari. Yonuvchi gazlarga: tabiiy va yulovchi gazlar,neftni qayta ishlashdan hosil bo'lgan gazlar (kreking,reforming,piroliz gazlari),generator gazlari koks va domna gazlari kiradi.Ular yoqilg'i sifatida hamda kino sanoatining xom ashyosi sifatida foydalaniladi.1940-yillargacha dunyoda xalq xo'jaligining gazga bo'lgan talabi qattiq yoqilg'ilarni qayta ishlashdan hosil bo'lgan sintetik gaz hisobiga kondirilib kelingan bulsa hozirgi davrda esa asosan tabiiy va neft gazlari hisobiga kondirilmokda. Tabiiy gaz tarkibida qo'shimcha sifatida ozrok, noorganik gazlar, (vodorod sulfid, uglerod (IV) oksidi, azot, geliy va boshqalar) aralashmasini saklovchi metan katoridagi gazsimon uglevodorodlar aralashmasidan iboratdir. Tarkibida neft bo'lmagan yer ostida tuplangan gazlarni tabiiy gaz, uning konlarini gaz konlari deyiladi. Neft olganda u bilan aralashib chikadigan gazlarni yuldosh (yulovchi) yoki neft gazlari deyiladi.Tabiiy gaz asosan metandan tashkil topgan neft gazlari esa metandan tashqari anchagina uning gomologlarini (S2 dan S5 gacha) ushlaydi.Gaz kondensati konlari xam uchraydi. (Tabiiy gaz konlaridan gaz chikkanda bosim kamayib undan suyuk uglevodorodlar kondensat xam ajralib chikadi). Bu yer ostida kanchalik chuqurlikda joylashgan bulsa uning tarkibida kondensat miqdori xam shunchalik ko'p bo'ladi. Bazi gaz konlari gazning tarkibi 8-jadvalda berilgan. Gaz sanoatining jadal suratlar bilan rivojlanishi gazning ajoyib yoqilg'i ekanligi bilan bog'liq.U yonganda tulik yonadi tutun va zaharli moddalar kul hosil kilmaydi (o'zi oqib borganligi sababli )kulay va iqtisodiy jihatdan arzon, sikilgan va suyultirilgan holda saqlash mumkin,kazib olish ancha arzon (shartli yoqilg'i birligiga aylantirib hisoblanganda kumir qiymatining 10%ni tashkil etadi).Mamalakatdaa ishlatiladigan jami gazning 55% sanoatga sarflanadi,26% elektr stansiyalarda yokiladi.15% turmush ehtiyojlari uchun va 4% xalq xo'jaligining turli tarmoqlarida sarflanadi. Hozirgi kunda pulatning 90%, cho'yanning 85%, tsmentning 60% va o'g'itning 85% gazdan foydalanib ishlab chikarilmokda. Tabiiy gazning barcha tarkibiy kismlardan kimyo sanoatida keng foydalaniladi. ayniqsa neft kimyo sanoati uchun neftni qayta ishlashdan hosil bo'lgan to'yinmagan uglevodorodlar saklovchi gazlar muhim xom ashyodir. Neftni qayta ishlash natijasida qayta ishlash usullariga karab hosil bo'lgan gazlarning tarkibi (o'rtacha) jadvalda berilgan. Gaz kuduklarini kazish neft kazishdan amalda farq kilmaydi. Respublikamizda sanoat sanoat mikyosida gaz kazib olish asosan 1965 yillardan keyin boshlandi,foydalaniladigan yirik gshaz konlari Buxorodagi-Gazli, Korovulbozor, Dengizkul, Jarkok, Kashkadaryolagi Sho'rtan, Zevarda,Shimoliy va Janubiy Muborak, o'rtabulok, Pomir, Korakum, Kultok, Alan va boshqalar, jami 30 dan ortik, O'zbekiston 1976 yilga kelib 36.1mlrd.m3gaz ishlab chikardi. Bu Bolgariya, Chexiya va Slovakiya, Angliyada ishlab chikarigan gazlarning xammasini kushib hisoblagandagi miqdordan xam ortikdir. Hozirgi paytda Respublikamiz Yaponiya,Fransiya, Angliya kabi rivojlangan mamlakatlarni kushib xislblaganda xam ulardan ko'prok gaz ishlab chikarilmokda. 2018-yil 19-aprel kuni Qandim gazni qayta ishlashmajmuasi ...