Kimyoviy bog'lanish va molekulalar tuzilishi

KIMYOVIY BOG'LANISH VA MOLEKULALAR TUZILISHI. REJA: 1. KIMYOVIY BOG'LANISH VUJUDGA KELISHI 2. ION BOG'LANISH 3. KOVALENT BOG'LANISH 4. DONOR-AKSEPTOR BOG'LANISH KIMYOVIY BOG'LANISH VUJUDGA KELISHI KIMYOVIY BOG'LANISH haqidaGI TA'LIMOTLAR HOZIRGI ZAMON KIMYOSINING ASOSIY MASALALARIDAN BIRIDIR. BU TA'LIMOTNI BILMAY TURIB KIMYOVIY BIRIKMALARNING TURLI- TUMANLIGI SABABLARINI, ULARNING HOSIL BO'LISH MEXANIZMINI, TUZILISHINI VA REAKSIYAGA KIRISHA OLISH XUSUSIYATINI TUSHUNIB BO'LMAYDI. MOLEKULADA ATOMNI TUTIB TURADIGAN KUCHLARNING YIG'INDISIGA KIMYOVIY BOG'LANISH DEYILADI. HOZIRGI VAQTDA MOLEKULALARDA ELEMENT ATOMLARINING QANDAY BOG'LANGANLIGI QUYIDAGICHA TUSHUNTIRILADI: KIMYOVIY BOG'LANISH PAYTIDA ELEMENT ATOMLARINING TASHQI VA TASHQIDAN OLDINGI ENERGETIK POG'ONACHALARIDAGI ELEKTRONLAR ISHTIROK ETADI VA QAYTA TAQSIMLANADI. KIMYOVIY BOG'LANISHDA ISHTIROK ETUVCHI BU ELEKTRONLAR VALENT ELEKTRONLAR DEYILADI. BOSH GURUHCHA ELEMENTLARI TASHQI QAVAT ELEKTRONLARI BILAN, YONAKI GURUHCHA ELEMENTLARI TASHQI VA TASHQIDAN OLDINGI IKKINCHI QAVAT ELEKTRONLARI BILAN KIMYOVIY BOG'LANISHDA ISHTIROK ETISHI MUMKIN. Ularning maksimal sonini elementning davriy sistemadagi o'rnidan, ya'ni guruh raqamidan bilish mumkin (ayrim elementlar bundan mustasno). Element atomlari tashqi energetik pog'onalarini tugallashga intiladi. Buning uchun ayni atom boshqa atomlardan elektron olishi yoki valent elektronlarini birgalikda juftlashtirishi yoxud boshqa atomga elektron berishi mumkin. Element atomlari orasida qanday bog'lanish vujudga kelishi elementlarning elektromanfiyligiga bog'liq. Elektromanfiylik - molekuladagi atomlarning o'ziga elektron tortib turish qobiliyatidir. Ayni elementning taqribiy elektromanfiyligi (EM) uning elektronga moyilligi E bilan ionlanish energiyasi (I) yig'indisiga (yoki uning yarmiga) teng: ION BOG'LANISH QATTIQ JISMNING tashkil BO'LISHIDA 2 VA 3 XIL ATOMLARDAN TUZILGAN SISTEMALAR ORASIDA IONLI BOG'LANISH KO'P HOLDA ASOSIY ROL O'YNAYDI. BUNDAY BOG'LANISH KO'PINCHA VALENTLIKLARI BIR-BIRIDAN KESKIN FARQQILADIGAN ELEMENT ATOMLARI ORASIDA RO'Y BERADI. MASALAN, ISHQORIY (ISHQORIY yer) METALLAR BILAN GALOGENLAR ORASIDA IONLI BOG'LANISH RO'Y BERISHI MUMKIN. BUNDAY BOG'LANISH ORQALI HOSIL BO'LADIGAN KRISTALLARGA MISOL QILIB NACL, KCL, NABR, BAF , CAF VA BOSHQALARNI 2 2 KO'RSATISH MUMKIN. BUNDA NA BIR VALENTLI BO'LGANI UCHUN U O'Z ELEKTRONINI OSON BERADI. CL ESA 7 VALENTLI BO'LGANI UCHUN U ELEKTRONNI TEZDA BIRIKTIRIB OLADI VA ELEKTRON QAVATLARNI TO'LDIRADI. BUNDAY ALMASHINISH TUFAYLI NA +, CL ESA - ZARYADLANIB QOLADI VA ULAR ORASIDA KULON KUCHLARI PAYDO BO'LIB, ION BOG'LANISH HOSIL BO'LADI KOVALENT BOG'LANISH KOVALENT BOG'LANISH - BU METALL BO'LMAGAN ELEMENTLARNING IKKITA ATOMINI BIRLASHTIRIB, MOLEKULA HOSIL QILUVCHI KUCH. USHBU BIRIKMANING ASOSIY JIHATI SHUNDAKI, ATOMLAR O'ZARO BOG'LANISH NATIJASIDA HOSIL BO'LGAN MOLEKULANING BARQARORLIGIGA ERISHISH UCHUN ELEKTRONLARNING JUFTLIKLARINI O'ZLARINING ENG YUZAKI QATLAMIDAN (VALENTLIK QATLAMI DEB ATALADI) BO'LISHADI. ELEMENTLARNING BARQAROR KONFIGURATSIYAGA ERISHISH TENDENTSIYASI OKTET QOIDASI DEB NOMLANADI VA BU KOVALENT BOG'LANISHLAR VA BOSHQA TURDAGI KIMYOVIY BOG'LANISHLARNING (MASALAN, IONLI) HOSIL BO'LISHI UCHUN JUDA MUHIMDIR. ATOMLARNING ELEKTRONLARNI JALB QILISH QOBILIYATIGA QARAB, KOVALENT BOG'LANISHLAR QUTBLI VA QUTBSIZ BO'LISHI ...