Koordinatsion birikmalar kimyosi tarixi, tushunchasi. A. Vernerning koordinatsion birikmalar kimyoviy tuzilish nazariyasi

Koordinatsion birikmalar kimyosi tarixi, asosiy tushunchalari. A. Vernerning koordinatsion birikmalar kimyoviy tuzilish nazariyasi. Reja - koordinatsion birikmalar haqida tushuncha, - birinchi murakkab moddalar, ularning nomlanishi va tuzilishini o'rganish, - koordinatsion birimalarning sintezi, - A. Vernerning eksperimental ishlari va tuzilish nazariyasi - koordiniatsion birikmalrning hozirgi zamon ta'rifi va tasnifi. Berilliy va magniy gidroksidlari suvda qiyin eriganligi tufayli suv bilan sekin reaksiyaga kirishadi. Ishqoriy-yer metallari havo kislorodi va azoti bilan birikib, MeO va Me3N2 tipdagi birikmalarini hosil qiladi. Bu guruh elementlarining peroksidlari Me2O2 ishqoriy metallarnikiga qaraganda barqarordir. Bu elementlar oksidlarining suv bilan birikishi va gidroksidlarining suvda erishi va ishqor xossasi berilliydan bariyga tomon ortib boradi. Be(OH)2 amfoter gidroksid, Mg(OH)2 kuchsiz asos, Ca(OH)2 kuchli asos, Ba(OH)2 esa suvda yaxshi eriydigan kuchli ishqordir. Ishqoriy-yer metallar aktiv metallmaslar bilan oddiy sharoitda reaksiyaga kirishadi. Reaksiya natijasida issiqlik ajralib chiqadi, ya'ni ekzotermik reaksiya sodir bo'ladi. Bu elementlar vodorod bilan MeH2 tipdagi gidridlarni hosil qiladi, ko'pgina tuzlari, sulfat, karbonat, fosfat va ftoridlari suvda amalda eriydi; xlorid, bromid, yodid va nitratlari yaxshi eriydi. Kompleks birikmalar ikki asr oldin ham sintez qilingan, ular azaldan juda ko'p uchraydi va keng ishlatiladi. Masalan, xlorofill, gemoglobin, qizil qon tuzi, sariq qon tuzi va hokazo. Oddiy valent to'yingan birikmalar bir-biri bilan bog'lanib, murakkab moddalar hosil qiladi. Bularni Berselius molekulyar birikmalar deb atadi. Shuni e'tirof etish lozimki, oddiy moddalardan kompleks birikmalar xossalari bilan keskin farq qiladi. Uzoq yillar davomida atom-molekulyar ta'limot molekulyar moddalarning tuzilishi va xossalarini tushutirishga qiynaldi, chunki valentligi to'yingan birikmalar o'zaro qo'shimcha reaksiyaga kirishadi. Qadimgi vino mahsulotlarini Fe(II) va Pb(II) ionlaridan tozalash uchun K4[Fe(CN)6] ishlatilar edi, lekin bu birikma zaharli xususiyatga ega va u fosfor kompleksonlariga almashtirildi. Dastlab, kompleks birikmalar kimyosi asosan noorganik kimyoning bo'limi deb qaralgan, bu qarash XX asr 50-yillarigacha saqlandi. Endilikda koordinatsion birikmalar kimyosi umumiy kimyo fanlarining barchasini birlashtiruvchi fan sifatida qaraladi. Birinchi marta mis va kobalt ammiakatlari misolida kompleks birikmalarni o'rganish boshlandi. Ularning tuzilishi ammoniy tuzlariga qiyoslandi. T. Grem ammiakatlarning hosil bo'lishini quyidagicha tasavvur etdi: Cu(NO3)2 + 2 NH3 = (NH3)2Cu(NO3)2 Bulardan xulosa chiqargan K. Gofman CuX22NH3 va CuX24NH3 kabi ammiakatlarning tuzilishini yangi formulalar bilan ifodaladi: Ammo hozirgacha koordinatsion birikmalar kimyosi tarixini 1798 yilda Tasser laboratoriyada [Co(NH3)6]Cl3 ni olish bilan boshladi deb hisoblashardi. Biroq, 1704-yilda K4[Fe(CN)6] birikmasini ajratgan Disbax uni qo'shaloq tuz sifatida yozishni taklif etgan. Grem va Gofmanning urinishlari CoCl3 . 6 NH3; CoCl3 . 5 NH3; CoCl3 . 4 NH3 kabi murakkab moddalar tuzilishini aniqlay olmadi, ularni kristallogidratlardek tuzilishda bo'ladi deb hisoblashgan. Masalan, 1 mol CoCl3·5 NH3 ...