Nukleozidlar va nukleotidlar. Nuklein kislotalar

Nukleozidlar va nukleotidlar. Nuklein kislotalar Toshkent TIBBIYoT AKADYeMIYaSI TIBBIY VA BIOLOGIK KIMYo kafedraSI TIBBIY KIMYo ma'ruzachi: dotsent Tadjieva X.S. ma'ruzaning maqsadlari Odam organizmini tuzuvchi moddalar ichida muhim guruhni biopolimerlar tashkil qiladi. Ular ichida nuklein kislotalar organizmning asosiy qurilish materiallaridan biri bo'lib hisoblanadi. Nukleozidlar va nukleotidlar nafaqat nuklein kislotalarning tuzilish birligi sifatida, balki mustaqil metabolitlar va antimetabolitlar sifatida xam metabolizm jarayonida qatnashadi. Nukleozidlar va nukleotidlarni biologik ahamiyatini tushinib etish uchun ularni hosil bo'lishi, nomlanishi, izomeriyasi, shuningdek ularni hosil qilishda ishtirok etuvchi kimyoviy bog' turlari, gidrolizlanishi sharoitlari, kimyoviy xossalari bilan tanishtirish muhim ahamiyatni kasb etadi. Ko'riladigan masalalar 1. Nuklein kislotaldarning umumiy ta'rifi va turlari 2. Nuklein asoslar, ularning antimetabolitlari, minor asoslar orasidagi farqliliklar 3. Nukleozidlarning tuzilishi va gidrolizi 4. Nukleotidlarning tuzilishi va gidrolizi 5. Polinukleotid zanjirning birlamchi tuzilishi va gidrolizi sharoitlari 6. Nuklein kislotalarning ikkilamchi tuzilishi 7. Komplementarlik qoidalari 8. Mutatsiyaning kimyoviy sabablari 9. Nukleozidpolifosfatlar 10. Nukleotid tabiatli kofermentlar va ularning vazifalari Nuklein kislotalar Molekulyar massasi 25 mingdan 1 mln.gacha bo'lgan nukleotid nomli monomer birligidan polikondensatsiyalanish reaksiyasi natijasida hosil bo'lgan yuqorimolekulyar birikmalar nuklein kislotalar deyiladi. Tarkibidagi mononukleotidni uchta tuzilish birligidan biri - pentozaning tabiatiga ko'ra ular ribonuklein kislota (RNK) va dezoksiribonuklein kislota (DNK) turlariga bo'linadi. Nukleozidlar Nukleozid - bu nuklein asoslari deb nomlanuvchi pirimidin yoki purin hosilalari bo'lgan geterohalqali birikma va pentoza molekulasidan hosil bo'lgan N-glikozid turidagi birikmadir. Nukleozidlarni hosil qilishda pirimidin hosilalaridan - uratsil, timin va tsitozin, purin hosilalaridan - adenin va guanin qatnashadi. Ular fiziologik sharoitda faqat laktam va amin shakllarida mavjud bo'ladi. Pirimidin asoslari 4 Pirimidin asoslari Tsitozinning imin shakli Tsitozinnig amin shakli Purin asoslari Minor asoslar 6-N-metiladenin 5-Metiltsitozin SN3 Digidrouratsil 1-N-metilguanin Nukleozidlar tarkibidagi pentozalar Nukleozidning tarkibi va tuzilishi Tsitidin N-glikozid bog'i Nukleozidning tarkibi va tuzilishi Adenozin Kam uchraydigan nukleozidlar S NH Psevdouridin Inozin NOSN2 NOSN2 Nukleozidlarning gidrolizi Geterohalqalar va pentozalarni bog'lovchi N-glikozidli bog' kislotali muhitda gidrolizlanadi va boshlang'ich geterohalqa va pentoza molekulalari hosil bo'ladi. Nuklein asoslarning antimetabolitlari F 5-ftoruratsil SH 6-Merkaptopurin Nukleotidning tarkibi va tuzilishi Azotli asos Tsitidin-3'fosfat Monosaxarid: riboza (R=OH) yoki dezoksiriboza (R=H) Fosfat kislota Nukleotidning tarkibi va tuzilishi Azotli asos Monosaxarid: riboza (R=OH) yoki dezoksiriboza (R=H) Fosfat kislota Adenozin-3'-fosfat Adenozin-5'-fosfat ON N N Nukleozidsiklofosfatlar O N O - N 2S ON O = Adenozin-3',5'-siklofosfat N R Dinukleotidning hosil bo'lishi 1 DNK makromolekulasining qismi Fosfodiefir bog'lari DNK va RNK ning gidrolizi Ishkoriy muhitda: DNK gidrolizlanmaydi RNK Ribonukleotid Ribonukleozid + fosfat kislota Kislotali muhitda: RNK Geterohalqali asos + D-Riboza + fosfat kislota DNK ning ikkilamchi tuzilishi Komplementar juftliklar ...