Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari

Mavzu: Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari Qoraqalpog'iston respublikasi Qo'ng'irot tumaini 14-sonli maktabning kimyo fani o'qituvchisi Abibullayeva Venera Anuarbekovna Tirik organizmlardagi nafas olish va moddalar almashinuvi Tabiatdagi chirish va bijg'ish jarayonlari Kundalik turmushda gugurtning yonishi, yonish jarayonlari Tabiatda fotosintez jarayoni sodir bolishi Akkumlyatorda kimyoviy energiya elektr energiyaga aylanishi Sanoatda metallarning olinishi ya'ni oltin, kumush, rux, molibden, kadmiy kabi metallarni ajratib olish Hozirgi kunda hayot faoliyatimizda, turmushda ishlatiladigan ba'zi buyumlarimiz chiroyli ko'rinishda va korroziyaga chidamli holatda ishlab chiqarilayotganligi Bu hodisalarning barchasi qanday kimyoviy reaksiyalarga asoslanadi? Avtomobil-sozlikda Qora metallurgiya Rangli metallurgiya Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari Farmatsevtikada Yengil sanoatda Fotosintez Qutbli kovalent va ionli birikmalar kimyoviy bog'lanishda ishtirok etayotgan elektronlar elektromanfiyligi katta atomga tomon siljigan yoki butunlay o'tib ketgan bo'ladi. Elektronlarni o'zidan siljitgan atomlarni elektron bergan atomlar, elektronlarni o'ziga tortgan atomlarni elektron olgan atomlar deb ataladi. Atomlarning elektron bergan yoki olgan elektronlar soni shu atomning oksidlanish darajasi deb ataladi. Agar element: 1ta elektron bersa +1, olsa -1 2ta elektron bersa +2, olsa -2 Elеmеntlаrning оksidlаnish dаrаjаlаrini o'zgаrishi е- bеrаdi. Elеmеnt qaytaruvchi ( оksidlаnadi) -4 -3 -2 -1 0 +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8 е- оlаdi. Elеmеnt oksidlovchi ( qаytаrilаdi) Oddiy moddalarda atomlarning oksidlanish darajasi 0 ga teng (N2 , O2, CL2 P, S, Na, Mg, AL,……). Metall atomlari barchasi elektron beradi, shuning uchun ular faqat musbat oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Metallmaslardan F faqat -1 oksidlanish darajasiga ega. Qolgan metallmaslar ham manfiy, ham musbat oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Masalan vodorod metallar bilan hosil qilgan gidridlarida -1 qolgan birikmalarda esa +1 oksidlanish darajasini hosil qiladi. Kislorod atomi esa ftorga elektron beradi va +2, qolgan birikmalarida esa -2 oksidlanish darajasini namoyon qiladi. murakkab moddalar tarkibidagi elementlarning oksidlanish darajasini aniqlash Barcha kimyoviy reaksiyalarning ikki turga bo'lish mumkin. Ularning birinchisiga reaksiyaga kirishayotgan moddalar tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajasi o'zgarmasdan sodir bo'ladigan reaksiyalar kiradi. Masalan: H+1CL-1+K+1O-2H+1=K+1CL-1+H+12O-2 Na+1CL-1+Ag+1N+5O-23=Ag+1Cl-1+Na+1N+5O-23 Bu reaksiyalarda atomlarning har birining oksidlanish darajasi reaksiyadan oldin ham, keyin ham o'zgarmasdan qolgan. Ikkinchi turga reaksiyaga kirishayotgan moddalar atomlarining oksidlanish darajasi o'zgaradigan reaksiyalar boradi. Masalan: Zn0+H+1CL-1=Zn+2Cl-1+H02 K+1CL+5O-2=2K+1CL-1+3O02 Bu yerda birinchi reaksiyada rux va vodorodning oksidlanish darajasi o'zgaradi, ikkinchi reaksiyada esa xlor va kislorodning oksidlanish darajasi o'zgaradi. Reaksiyaga kirishayotgan moddalar tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajasi o'zgarishi bilan boradigan reaksiyalar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari deyiladi. 1.Atom,molekula yoki ionning elektron berish jarayoni oksidlanish deyiladi.Bunda oksidlanish darajasi ortadi. Al0 - 3e - Al3+ Cr2+- 1e - Cr3+ H2 0 - 2e - 2H+ 2. Elektron bergan atom molekula yoki ion qaytaruvchi deyiladi. 3.Atom, molekula yoki ionning elektron biriktirib olish jarayoni ...