Po'latlarning klassifikasiyasi va markalanishi

PULATLARNING KLASSIFIKATSIYASI VA MARKALANIShI. 1. Pulatning xossalariga uglerodning ta'siri. 2. Pulatning xossalariga doimiy kushimchalarning ta'siri. 3. Pulatlarning klassifikatsiyasi. 4. Pulatlarning markalanishi. 5. Avtomat pulatlar. . Pulatning xossalariga doimiy kushimchalarning ta'siri. Pulatlarda buladigan doimiy kushimchalar jumlasiga Mn, Si, P, S elementlari va bazi gazlar, masalan, kislorod hamda azot kiradi. Marganetsning ta'siri. Marganets xar qanday pulatga temirni kislorodsizlantirish (qaytarish yoki chuchitish), yani zararli temir (II) - oksid (FeO) kushimchasini yo'qotish uchun kushiladi. Marganets temir (II) - oksidni qaytarib, o'zi oksidlanadi: FeO+Mn=MnO+Fe. Uglerodli pulatda marganets 0,25 dan 0,8% gacha bo'ladi. Kremniyning ta'siri. Uglerodli pulatlarda kremniyning miqdori 0,5% dan oshmaydi. Kremniy xam, xuddi marganets kabi, temir (II) - oksidni qaytaradi, yani temirni kislorodsizlantiradi: 2FeO+Si=SiO2+Fe. Fosforning ta'siri. Sifati odatdagicha bo'lgan pulatlarda fosforning miqdori 0,05 % dan, sifatli pulatlarda esa, 0,02% dan oshmasligi kerak. Oltingugurtning ta'siri. Sifati odatdagicha bo'lgan pulatlarda 0,04 dan 0,05% gacha, yuqori sifatli pulatlarda esa 0,02 dan 0,03% gacha oltingugurt bo'lishiga yul kuyiladi. Kislorodning ta'siri. Ishlab chiqarish usuliga karab,o'g'lirodli pulatlarda 0,01 dan 0,1% gacha kislorod bo'ladi.Kislorod ferritda eriydi,natijada qattiq va murt oksidlar hosil bo'ladi. Azotning ta'siri. Elektr usuli bilan ishlab chikarilgan pulatda 0,008-0,01%, marten pulatida 0,004-0,006%, bessemer pulatida esa 0,01-0,014% azot bo'ladi. Vodorodning ta'siri. Vodorod pulatning puxtaligini, nisbiy uzayish va nisbiy torayish xossalarini pasaytiradi. Binobarin, vodorod xam pulat uchun zararli kushimchadir. . Pulatlarning klassifikatsiyasi. Pulatlar ximiyaviy tarkibiga ko'ra ikki gruppaga: uglerodli pulatlar gruppasi bilan legirlangan pulatlar gruppasiga bulinadi. Tarkibida 2,14% gacha uglerod bo'lgan temir-uglerod kotishmalari uglerodli pulatlar deb ataladi. Tarkibida 0,25% gacha uglerod bo'lgan pulatlar kam uglerodli, 0,25 dan 0,6% gacha uglerod bo'lgan pulatlar o'rtacha uglerodli, 0,6% dan ortik uglerod bo'lgan pulatlar esa ko'p uglerodli pulatalar deb ataladi. Uglerodli pulatlar, vazifasiga ko'ra (ishlatilishiga ko'ra), konstruksion va asbobsozlik pulatlariga, sifati jihatidan esa oddiy sifat, sifatli va yuqori sifatli pulatlarga bulinadi. Pulatlarning markalanishi. I gruppa pulatlari St. xarflari va 0, 1, 2, …, 7 rakamlari bilan markalanadi. Rakam kancha katta bulsa, pulatning mustahkamligi va qattiqligi shuncha yuqori, plastikligi esa shuncha past bo'ladi. II gruppa pulatlari M, K, B, St. xarflari va rakamlari bilan markalanadi . II gruppa pulatlari marten usulida, shuningdek, kislorod xaydaladigan konvertor usulida tayyorlanadi. Sifatli pulatlarning I gruppasi pulatlari rakamlar va tegishli indekslar bilan, II gruppa pulatlari esa rakamlar va G xarfi bilan markalanadi Avtomat pulatlari. Tez yurar avtomat stanoklarida kesib ishlash uchun mulljallangan pulatlar avtomat pulatlari deyiladi. Avtomat pulatlari uncha muhim bo'lmagan detallar, masalan, vtulka, bolt va shu kabilar tayyorlash uchun ishlatiladi, chunki bu pulatlarning mexanikaviy xossalari pastrok bo'ladi. Avtomat pulatlarini metall ...