Sintetik pоlimerlаrning оlinishi. Zаnjirli vа bоsqichli pоlimerlаnish reаksiyalаri

Sintetik pоlimerlаrning оlinishi. Zаnjirli vа bоsqichli pоlimerlаnish reаksiyalаri REJA: 1. Sintetik polimerlar va ularni olishning turli xil usullari 2. Zanjirli polimerlanish reaksiyalarining o'ziga xosligi 3. Bosqichli polimerlanish reaksiyalari hamda ularning mexanizmlari Yuqori molekulyar birikmalarning olinish usullari. Sintetik polimerlar 3 xil turdagi reaksiyalar asosida olinadi: Polimerlanish reaksiyalari; Polikondensatlanish reaksiyalari; Modifikasiya (polimeranalogik o'zgarishlar) reaksiyalari. Polimerlanish reaksiyasi asosida polimer smolalar etilen uglevodorodlari va ularning hosilalari yordamida olinadi. Masalan, polietilen, polipropilen, poliizobutilen, polivinilxlorid, poliditetraftoretilen, polivinil spirt, polivinilasetat, polistirol, poliakrilonitril va shularga o'xshashlar. Polikondensatsion reaksiyalar bo'yicha olinadigan polimerlar kondensatsion smolalar deyiladi. Bu reaksiya natijasida tola hosil qiluvchi polimerlar (poliamid, poliefir), to'qimachilik sanoati uchun yordamchi moddalar (poliglikollar), termoreaktiv polimerlar olinadi. Polimeranalogik o'zgarishlar - polimerlarni kimyoviy o'zgarishlarga uchratib yangi xildagi polimerlar olish. Polimerlanish reaksiyasi to'g'risida umumiy tushuncha. Polimerlanish reaksiyasida monomer molekulalari butunligicha bir - birlari bilan birikib yangi modda hosil qiladi. Bu reaksiya natijasida yangi past molekulyar birikmalar hosil bo'lmaydi. Ya'ni monomerning elementar tarkibi reaksiya natijasida o'zgarmaydi. Ammo olingan polimerlarning fizikaviy va kimyoviy xossalari dastlabki monomerning fizik va kimyoviy xossalaridan farq qiladi. Umumiy holda polimerlanish reaksiyasini quyidagi sxema bilan ifodalash mumkin: nA = (-A-)n Polimerlanish reaksiyalarida monomer sifatida tarkibida qo'sh bog' va uch bog' saqlagan birikmalar: Simmetrik hosilalarda qo'sh bog'ning qutblanishi kuzatilmaydi. Shu sababli hozirgacha bu birikmalarning polimeri olinmagan. Shunga o'xshash quyidagi misollarda monomerlarning qutblanishi ularning polimerlanish xususiyatlariga qay darajada ta'sir qilishini ko'rish mumkin: Polimerlanish reaksiyalari quyidagi turlarga bo'linadi: Bosqichli; Zanjirli. Zanjirli polimerlanish Bosqichli polimerlanishdan farq qilib, zanjirli polimerlanish aktiv zarrachalar radikallar yoki ionlar hosil bo'lishi bilan boradi. Zanjirli polimerlanish reaksiyalari uch bosqichni o'z ichiga oladi: Aktiv zarrachaning hosil bo'lishi; Zanjirning o'sishi; Zanjirning uzilishi. Zanjirli reaksiyalar katta tezlikda boradi. Eng sekin boruvchi bosqich faol zarracha hosil bo'lish bosqichidir. Radikallar ishtirokida boradigan polimerlanish reaksiyalarida faol markaz rolini radikallar bajaradi: Erkin radikallar hosil bo'lishi bilan boradigan polimerlanish reaksiyalari Yuqoridagilarga ko'ra ionli polimerlanish reaksiyalari: Kationli; Anionli polimerlanish reaksiyalariga bo'linadi. Monomerning polimerlanishga moyilligi termodinamik va kinetik faktorlar bilan bog'liq. Agar polimerlanishga termodinamik nuqtai nazardan ruxsat etilmagan bo'lsa, u holda har qanday sharoitda ham monomer polimerlana olmaydi. Monomerning polimerlanishi bo'lgan sharoitda amalga oshishi mumkin. Karrali bog' saqlagan monomerlar polimerlanganida, odatda ∆H ...