Uglerodli po'latlar

MAVZU: UGLYeRODLI PULATLAR. 1. Uglerodli pulatlarning klassifikatsiyasi. 2. Konstruksion pulatlar. 3 Tsementitlanadigan (kam uglerodli) konstruksion pulatlar. 4. Yaxshilanadigan (o'rtacha uglerodli) pulatlar. 5. Prujina va podshipnik pulatlari. 6. Asbobsozlik pulatlari. 7. Uglerodli va legirlangan pulatlar. 8. Tezkesar va shtamp pulatlar. Tarkibida 2,14% gacha uglerod bo'lgan temir-uglerod kotishmalari uglerodli pulatlar deb ataladi. Uglerodli pulatlar, ishlatilish joyiga ko'ra, ikkita asosiy gruppaga - konstruksion pulatlar gruppasi bilan asbobsozlik pulatlar gruppasiga bulinadi. kotishmaga uzga kushimchalar kushib, struktura o'zgarishlariga erishish orqali pulatlarning xossalarini boshqarish mumkin. Bunday maqsadda kushiladigan kushimchalarni legirlovchi elementlar, kotishmalarni esa legirlangan pulatlar deyiladi. Pulat ishlab chiqarish amaliyotida legirlovchi elementlar sifatida kupincha Cr, Mo, Ni, Co, V, Ti, W, Zr,Nb hamda Mn va Si kabi elementlar kullaniladi va ular pulatlarning fizik, mexanik va texnologik xossalarini yaxshilaydi. Legirlovchi elementning miqdori X1 dan oshganda pulat tarkibi butunlay austenitdan (γ-fazadan) iborat bo'ladi. Bunday pulatlar austentili pulatlar deb ataladi. Kotishmalarga miss, uglerod, azot elementlari kushilganda xam γ-maydon kengayadi, lekin bunday kengayish chegarali bo'ladi. Bunday pulatlar ferrit-austenitli pulatlar deb ataladi; hozirgi vaqtda mashinasozlikda ishlatilayotgan pulatlarning turlari 200-2500ga etadi. 2. Konstruksion pulatlar. Konstruksion pulatlar tarkibida 0,02 dan 0,6% gacha uglerod bo'ladi. hozirgi vaqtda konstruksion pulat sifatida tarkibida 0,8% uglerod bo'lgan pulat xam ishlatilmokda. Pulatlar sifati zararli elementlar - fosfor va oltingugurt miqdori bilan belgilanadi va 4 ta sinfga bulinadi: 1) oddiy sifatli pulatlardagi fosfor miqdori xam , oltingugurt miqdori xam 0,06-0,07% dan oshmasligi kerak; 2) sifatli pulatlar asosan marting pechlarida olinadi. Pulat tarkibidagi oltingugurt va fosforning tarkibi 0,035-0,04 % dan oshmasligi kerak. 3) yuqori sifatli konstruksion o'g'lirodli pulatlar tarkibidagi zararli elementlarning miqdori alohida olinganda 0,025%dan oshmasligi kerak. 4) maxsus yuqori sifatli pulatlarda esa zararli elementlar xar birining miqdori 0,015%dan oshmasligi kerak. Bunday pulatlarning zarbiy kavushkokligi yaxshi bo'ladi, past temperaturalarda xam ishlay oladi, yuqori chidamlilikka ega. Konstruksion pulatlar tarkibidagi uglerod miqdoriga ko'ra, ikki sinfga: kam (0,1 - 0,25%) uglerodli, yani tsementitlanadigan pulatlarga va o'rtacha (0,3 - 0,45%) uglerodli - yaxshilanadigan pulatlarga bulinadi. Uglerodli pulatlar (08, 10, 15, 20). Bunday pulatlar fakat eyilishga ishlaydigan, uzagining puxta bo'lishi uncha katta ahamiyatga ega bo'lmagan mayda detallar tayyorlash uchun ishlatiladi. Marganets ferrit tarkibiga kirib, pulatning qattiqligini oshiradi; uglerod va temir bilan o'zaro ta'sir etib, (Fe, Mn3) tarkibli murakkab karbid hosil qiladi. Yaxshiladigan konstruksion pulatlarni shartli ravishda besh gruppaga bulamiz: uglerodli pulatlar (35, 40, 45); 30X, 35X, 40X, 35XRA va 40XR pulatlari; 30XM, 40XG, 40XGR, 30XGT va 30XGS pulatlari; 4XN, 40XNMA pulatlari; 30XN3A va 30XN2VFA pulatlari tashkil etadi. Xromli va xrom-borli pulatlar. (30X, 35X, 40X, 35XRA, ...