Vodorod slayd taqdimot

1.Vodorod. Olovdan suv hosil bo'ladi degan fakir noto'g'riga o'xshaydi, lekin bu aniq dalildir. Buni birinchi marta ingliz olimi Fenri Kavendesh tomonidan taklif qilindi. U yopiq idishdagi rangsiz hidsiz, ta'msiz gazni yonuvchi havo deb atadi,uyonganda suv hosil bo'ladi .Dastlab Kavendesh olingan natijaga ishonmadi , lekin yonuvchan gaz yongandan keyin faqat suv hosil bo'lgan edi .U rangsiz hidsiz, bug'latilganda esa hech qanday qoldiq hosil qilmadi . Kavendeshgscha ingliz olimi D. Pristli yonuvchan havoning portlashidan nam hosil bo'lishini kuzatdi , lekin bunga diqqatini qarqtmadi . 1660 yilda yonuvchan havoni ingliz kimyogari , fizik va faylasuf Prasels sulfat kislotasiga temir ta'sir ettirish yoli bilan oldi , lekin uni idishga yig'a olmadi . 1783 yil fransuz olimi Antuan Loran Lavuaze Kavendesh kashfiyotini yana bir marta amalga oshirib ko'rdi . U yonuvchan havoning yonishidan faqat suv hosil bo'lishini ko'rdi . Lavuaze suvdan arzon usul bilan vodorod olish mumkinligini tushuntirdi . Yonuchan gaz yonib suv hosil qilganligi uchun uni vodorod deb atadi . Vodorodning ilmiy nomi Hidrogenium,Grek tilidan tarjima qilinganda (hidor- suv , genao- hosil qilaman ) degan ma'noni anglatadi . Demak vodorod so'zi uning xossasidan ,yani suv hosil qilishidan kelib chiqan. Vodorod atomining massasi hamma elementlar massasidan kichik bo'lganligi uchun D . I . Mendeleev davriy sistemasining birinchi o'rnida joylashgan . Vodorod - asosan quyoshda, oyda, yulduzlarda aniqrog'i koinotda keng tarqalgan. Yerdagi vodorodning asosiy qismi birikmalar holida uchraydi . Natriy 1807 yil 19 noyabrda Londonda bo'lib o'tgan yig'ilishda Gemfri Devi o'sha paytda ishonib bo'lmaydigan moddalar haqida ma'ruza qildi. U tajriba yo'li bilan natriy va kaliy karbonat tuzlarini so'ndirilgan ohak bilan ta'siridan hosil bo'ladigan uchmaydigan ishqorni aniqladi. Uni uzoq vaqtlardan beri oddiy modda deb hisoblab kelingani, ammo murakkab moddalar ekanligini isbotlab berdi. Bu birikmalardan elektr tokini o'tkazilganda parchalanib ikki xil modda hosil bo'lganligini aniqlagan. Birini Devi inglizcha potash, ikkinchisini lotinchada soda deb atagan. 1810 yilda Gil'bert potash o'rniga 'kaliy nomini (arabchadan- alkali-ishqor) kiritgan. Shved kimyogari Ya. Bersellius 1811 yili sodani natriy , (arabchadan natron-soda) nomi bilan atagan. Gess 1831 yil ayni shu nomlarni ruscha adabiyotlarga kiritgan. Ammo potassiy va sodiy nomlari hozirgacha Angliya, AQSH, Italiya va boshqa mamlakatlarda saqlanib qolgan. Natriy juda faol metall. U juda keng tarqalgan element bo'lib, yer qobig'ini 2% ini tashkil qiladi va tabiatda birikma holida uchraydi. Uning qatoriga osh tuzi kiradi. Garchi alohida olinganda natriy ham. Xlor ham inson organizmiga juda salbiy ta'sir qilsada, ularning birikmasi osh tuzi inson organizmi uchun zarur modda hisoblanadi, har yili odam 8-10 kg tuz iste'mol qiladi. ...