Karbonsuvlar. Tuzilishi, xossalari va funksiyalari

Karbonsuvlar. Tuzilishi va xossalari va funksiyalari Toshkent TIBBIYoT AKADYeMISI TIBBIY VA BIOLOGIK KIMYo kafedraSI FAN: TIBBIY KIMYo ma'ruzachi: dotsent Tadjieva X.S. ma'ruzaning maqsadi Odam organizmini tuzuvchi modallar ichida muhim guruhni karbonsuvlar tashkil qiladi. Ular qatorida monosaxaridlar va polisaxaridlar organizmning asosiy energiya manbayi hisoblanadi. Ularning hosil bo'lishi asosidagi, hamda xossalarini aks ettiruvchi kimyoviy reaksiyalarni o'rganish, metabolizmni o'rganishda muhim ahamiyat kasb etadi. Ko'riladigan masalalar 1.Karbonsuvlar organizmni struktura birligi sifatida 2.Monosaxaridlarning klassifikatsiyasi 3. Monosaxaridlarning stereizomeriyasi 4.Monosaxaridlarninig kimyoviy reaksiyalari 5. Polisaxaridlar klassifikatsiyasi 6.Disaxaridlar hosil bo'lish reaksiyalari 7.Gomopolisaxaridlar:kraxmal, xitin, tsellyuloza, glikogen, dekstran, pektin 8. Geteropolisaxaridlar: gialuron kislota, xondroitinsulfatlar, geparin 9.Karbonsuvlar ayrim vakillarining biologik ahamiyati Karbonsuvlar - bu tabiatda uglerod (IV) oksid va suvdan hosil bo'ladigan, kimyoviy tabiati bo'yicha karbonil va gidroksid guruhlarini tutgan geterofunksional birikmalar. Ular oziqa moddalarning asosiy tarkibiy kismi, meva-sabzavotlarda, go'shtda, tirik organizmda qon va to'qimalarning tarkibiy qismi, va ko'pchilik dorivor moddalarning tuzilish birligi hisoblanadi. Metabolizm jarayonida energiya manbai bo'lib xizmat qiladi. Monosaxaridlar tabiatda fotosintez jarayonida hosil bo'ladi: Karbonsuvlar klassifikatsiyasi Karbonsuvlar gidrolizga munosobati bo'yicha ikkita katta guruhga bo'linadi: oddiy karbonsuvlar - monosaxaridlar va murakkab karbonsuvlar -polisaxaridlar. Monosaxaridlar gidrolizlanmaydi. Polisaxaridlar esa monosaxarid hosil qilib gidrolizlanadi. Ular monosaxaridlarning polikondensatsiyalanish mahsulotidir. Tarkibida 3-10 ta monosaxarid qoldig'ini tutganlari oligosaxaridlar deyiladi. Karbonsuvlar klassifikatsiyasi: Aldopentozalar D-Arabinoza D-Ksiloza D-Riboza D-Dezoksiriboza Geksozalar HO D-Glyukoza D-Galaktoza D-Mannoza D-Fruktoza Glitserin aldegidi - stereoizomerlarni tasvirlashda standart kalit sifatida GLIOKSAL D -GLITSERIN ALDYeGID L - GLITSERIN ALDYeGID Polyarimetr Polyarimetr Stereoizomeriya D-Glyukoza L-Glyukoza Enantiomerlar Stereoizomeriya D-Glyukoza D-Galaktoza Diastereomerlar - epimerlar Monosaxaridlarning halqali shakllari β- D-Glyukopiranoza α-D-Glyukopiranoza α -D-Glyukofuranoza β - D-Glyukofuranoza Riboza va dezoksiriboza -D-ribofuranoza -D-dezoksiribofuranoza NON2S halqalanish halqalanish N ON N ON NON2S NON2S N halqa-okso tautomeriya Monosaxaridlarning kimyoviy xossalari 1. qaytarilish reaksiyasi D- ksiloza Ksilit Glyukozani kislotali muhitda oksidlanishi Monosaxaridlarni ishqoriy muhitda oksidlanishi Cu(OH)2 Cu2O + Oksidlanish va parchalanish mahsulotlari Ag2O 2. Tollens reaktivi bilan - (AgOH + NH4OH) 2Ag + Oksidlanish va parchalanish mahsulotlari 1. Feling reaktivi bilan Glyukozaning bijg'ish reaksiyalari 1. Spirtli bijg'ishi 2. Sut kislotali bijg'ishi 3. Moy kislotali bijg'ishi 4. Limon kislotali bijg'ishi Glikozidlar hosil bo'lishi va CH3OH Quruq HCl Oddiy efirlar hosil bo'lishi SN3J (KOH) CH3 CH3 CH3 CH3 -D-glyukopiranoza Metil-2,3,4,6-tetra-O-metil-D-glyukopiranozid Murakkab efirlar hosil bo'lishi As -D-glyukopiranoza Monosaxaridlarning fosfoefirlari -D-glyukopiranoza- 6- fosfat -D-glyukopiranoza- 1- fosfat D-Glyukopira- noza-6-fosfat α-D-Glyukopira- noza-1-fosfat α-D-Glyukofura- noza-1,6-fosfat Monosaxaridlarning hosilalari Aminosaxaridlar Neyramin kislota Neyramin kislota Ochiq zanjirli shakli Neyramin kislota halqali shakli Neyramin kislota va hosilalari Neyramin kislotaning N- va O -atsilhosilalari sial kislotalari deyiladi. Ular suvda yaxshi eriydigan va organik erituvchilarda yomon eriydigan rangsiz kristallar ...