Organik kimyo asoslari

TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI TIBBIY VA BIOLOGIK KIMYO KAFEDRASI I KURS ORGANIK KIMYO ORGANIK KIMYO ASOSLARI 6-ma'ruza Ma'ruzachi: dotsent Tadjiyeva Х.S. Ma'ruzaning maqsadlari Organik kimyo fanining vazifalari bilan tanishtirish, organik birikmalarning klassifikatsiyasi, nomenklaturasini ko'rib chiqish. Izomeriya va stereoizomeirya bilan tanishish. Organik molekulalar fazoviy tuzilishining biologic faolligi bilan bog'liqligini ko'rish. Organik molekulalardagi atomlarning o'zaro ta'sirlanishi. Ta'sirlanish hodisasi va aromatiklik organic birikmalarning reaksion qobiliyatini belgilovchi omil sifatida korishni o'rgatish Ko'riladigan masalalar 1.Organik kimyoga kirish 2. Organik birikmalarning organizm faoliyatidagi o'rni 3.Izomeriya va stereoizomeriya 4.Organik molekulalar fazoviy tuzilishining biologik faolligi bilan bog'liqligi. 5. Organik molekulalardagi atomlarning o'zaro ta'sirlanishi. 6. Ta'sirlanish hodisasi va aromatiklik organic birikmalarning reaksion qobiliyatini belgilovchi omil sifatida. Organik kimyo asoslari Boshlang'ich10 ta alkanni IUPAC nomenklaturasi bo'yicha nomlanishi Alkanlar ishlatilishi Alkanlarning birinchi to'rttasi yoqilg'I sifatida ishlatiladi. Molekular massasi yuqori bo'lganlari meva va sabzavatlarni uzoq vaqt saqlash uchun ishlatiladi. Alkanlar ishlatilishi Gallogenalkanlar qutbsiz birikmalar sifatida, qutbsiz nerv membranalarida eriydi va nerv to'qimalarning og'riqni sezuvchanligini kamaytiradi. Trixlormetan (CHCl3) xloroform deyilib, ilgari anesteziyada qo'llanilib kelingan, ammo u toksik, kanserogen xossa namoyon qilishi mumkin. Etilxlorid yoki xloretan CH3¬CH2¬Cl mahalliy anestetik sifatida kichik jarrohlikda ishlatiladi. Xloretan terini sovutib tez bug'lanadi va sezuvchanlikni yo'qatadi. Alken va alkinlar Eten - valent burchagi = 120o Etin - valent burchagi = 180o Arenlar Benzol Fenol hosilalari muskat yog'I, timyan, chinnigul va vanilda topilgan. Uglevodorodlarning kislorod va boshqa geteroatomli hosilalari Spirtlar, tiollar, oddiy efirlar Spirtlar Metanol (metil spirti) eng oddiy spirt bo'lib, ko'pgina erituvchilar tarkibiga kiradi. Organizmga tushganda, mentol formaldegidgacha oksidlanadi va bosh og'rg'i, ko'rlik va o'limni ham olib kelishi mumkin. Mentol plastmassa, dori va yoqilg'i ishlab chiqarishda qo'llaniladi. Poyga avtomobillari uchun yo'qilg'i sifatida ishlatiladi, chunki u kam alangalanuvchan va benzinga nisbatan yuqori oktan soniga ega. Etanol (etil spirti) ilgaridan bug'doy, glyukoza va kraxmaldan fermentativ yo'l bilan olingan mast qiluvchi maxsulot hisoblanadi. Hozirgi kunda etanol yuqori bosim va temperaturada eten va suvning o'zaro ta'siridan olinadi. U parfyumeriya maxsulotlari, shuningdek, yod eritmasi kabi dorivor preparatlar uchun erituvchi sifatida ishlatiladi. Benzospirt yoqilg'i sifatida qo'llaniladigan etanol va benzinning aralashmasidir. Etanol keng tarqalgan narkotik dori hisoblanadi. Etanol organizmga tushganda tinchlantiruvchi vosta bo'lishiga qaramay, organizmda eyforiya holatini chaqirishi mumkin. Jigarda alkogoldegidrogenaza kabi fermentlar etanolni atsetaldegidgacha oksidlashi mumkin. U esa o'z navbatida aqliy faoliyatni va jismoniy muvozanat buzilishiga olib keladi. Qondagi spirt konsentratsiyasini 0,4% dan oshishi, ko'ma va olimni chaqiradi. Fenollar Fenollar o'simliklarning hid yoki ta'm ishlab chiqaradigan efir moylarida topilgan. Evgenol chinnigulda, vanilin vanil qirindisida, isoeugenol muskat yog'ida, timol ham timyan, ham yalpizda uchraydi. Timol yoqimli yalpiz ...