Aminokislotalar. Oqsillarning birlamchi tuzilishi va funksiyalari

О'ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG'LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI TIBBIY VA BIOLOGIK KIMYO KAFEDRASI Fan: KIMYO, BIOLOGIK KIMYO VA MOLEKULYAR BIOLOGIYA mavzu: «-AMINOKISLOTALAR. OQSILLARNING BIRLAMCHI TUZILISHI VA FUNKSIYALARI» (o'qituvchilar va 1 kurs davolash, tibbiy-pedagogika, tibbiy profilaktika va tibbiy-biologiya fakultetlari talabalari uchun) 9-MA'RUZA TOSHKENT - 2016 1. Ma'ruza mashg'ulotida ta'lim texnologiyasi modeli Ma'ruza mashg'ulotining texnologik xaritasi Ma'ruzaning maqsadi: Ma'ruza davomida biologik kimyo fani va uning tibbiyotdagi ahamiyati haqida ma'lumot berish, α- aminokislotalarning tuzilishi, funksional guruxlarni bir biriga ta'siri natijasida xossalarida vujudga keladigan о'zgarishlarni mantiqan keltirib chiqarishni, ushbu moddalarni metabolit va antimetabolit sifatida va davolovchi moddalar sifatida kо'ra bilishni о'rgatish, oqsillar va ularning organizmdagi vazifalarini o'rgatish, oqsilning birlamchi tuzilishini tushuntirish. Kо'riladigan masalalar 4.1. Biologik kimyo fani va uning tibbiyotdagi ahamiyati. 4.2. -aminokislotalarning tuzilishi va klassifikatsiyasi 4.3. -aminokislotalarni olish usullari va kimyoviy xossalari 4.4. -aminokislotalarning izomeriyasi va stereokimyosi 4.5. Oqsillar. Ularning turlari va vazifalari. 4.6. Oqsillarning birlamchi tuzilishi. 4.7. Xulosa va blits-sо'rov savollari (10 daqiqa) MA'RUZANIG MAZMUNI Polimer oksillarning monomer birligi 20 ta tabiiy a-aminokislotalar, ya'ni a-xolatda aminogurux saklagan karbon kislotalar xisoblanadi. Barcha aminokislotalar eng oddiy vakili glitsindan tashkari a-uglerod atomida xiral atom saklaydi. Kupchilik aminokislotalarda shu xiral markaz S- konfiguratsiyaga ega va aytganlariga shu aminokislotalarning L- katoriga mansub, ya'ni aminogurux chap tarafda joylashgan. Oksil tarkibida uchraydigan aminokislotalar bir-biridan radikal tuzilishiga (R) karab farklanadi. Aminokislotalarning nomi sistematik nomlar majmuasi, buyicha tuziladi, lekin odatda ularning trivial nomlari ishlatiladi. Masalan: II. Aminokislotalarning tasnifi. Aminokislotalar ularning guruxlar bulishiga asoslangan belgilariga karab, xar xil tasniflanadi. 1)R- radikalnig kimyoviy tabiatiga karab, a- aminokislotalar alifatik, aromatik va geteroxalkalarga bulinadi. 2)Aminokislotalar yon zanjirining tuzilishiga karab 3 sinfga bulinadi.a) kutbsiz neytral ( uglevodorodli ) yon zanjir saklovchilar. b) kutbli neytral yon zanjir saklovchilar. v) kislotali va asosli yon zanjir saklovchilar. a) Yon zanjirli uglevodorodli bulgan aminokislotalar. Shoyi, jun, kollagen va elastin ( bugimlarda topilgan) kabi erimaydigan kattik oksillarni katta foizi bir va undan ortik shu aminokislotalarni saklaydilar. Aminokislotalarni 80% dan ortigini masalan, alanin va glitsin tashkil kiladi. B) Ikkinchi gurux aminokislotalar kutbli lekin neytral yon zanjirlar tutadi. sil tarkibida kutbli aminokislotalar bulishi, ularning suvda eruvchanlligini oshiradi. Shuning bilan bir katorda shu molekulalarning funksional guruxlari kupincha fermentlarning ta'sirida muxim rol uynaydi va oksilning boshka fiziologik xossalarini xam belgilaydi. V) Va nixoyat uchinchi guruxga kislotali va asosli gruppaga ega bulgan yon zanjirli oltita aminokislota kiradi. «Oqsilar molekulyar qurilish bloklar deb nomlanuvchi aminokislotalardan tashkil topgan. Har bir aminokislotada bitta markaziy α−uglerod atomi va ikkita funksiyonal guruh : 1) ammoniy giruhi −NH3+ va karboksil guruh -COO− ...