Elektrodlardagi jarayonlar. Oksidlanish-qaytarilish potensiallari

BIOORGANIK VA BIOLOGIK KIMYO KAFEDRASI BIOANORGANIK KIMYO I KURS MAVZU: ELEKTRODLARDAGI JARAYONLAR. OKSIDLANISH-QAYTARILISH POTENSIALLARI MA'RUZA №7 ma'ruzaCHI: DOSENT X.S. TADJIEVA MA'RUZANING MAQSADLARI Oksidlanish-qaytarilish potensiallari va umuman elektrodlarda boradigan jarayonlarning qonun-qoidalari organizm faoliyatini o'rganishda muhim ahamiyat kasb etadi. Oksidlanish-qaytarilish jarayonlarida hosil bo'ladigan energiya odam organizmi faoliyati uchun sarflanib, ma'lum qismi jamlanib boradi. Shu energiyaning qanday hosil bo'lishi va uning miqdorini aniqlash yo'llarini o'rganish muhimligini anglab yetish, ushbu ma'ruzaning asosiy masalalaridan biri bo'lib hisoblanadi. Ko'riladigan masalalar Potensiallar turlari Elektrokimyoviy potensial hosil bo'lishi Elektrokimyoviy potensialni o'lchash va hisoblab topish Oksidlanish-qaytarilish (red-ox) potensiallar hosil bo'lishi Red-ox potensialni elektrokimyoviy potensial bilan farqi Galvanik elementlar va elektrodlar Potensiometrik titrlash Red-ox potensiallarning tibbiyotdagi ahamiyati Potensiallar hosil bo'lishi Har qanday fazalar chegarasida elektronlar tashilishi yuz bersa shu yerda qo'sh elektr qavat hosil bo'ladi va potensiallar ayirmasi vujudga keladi. Qanday chegarada hosil bo'lishiga qarab potensiallar ayirmasi elektrkimyoviy, oksidlanish-qaytarilish, kontakt, diffuzya yoki membrana potensiali deb yurutiladi. Potensiallar turlari 1. Diffuziya potensiali - konsentratsiysi bilan farq qiluvchi ikki eritma chegarasida 2. Kontakt potensiali - ikki hil metall to'qnashish chegarasida 3. Oksidlanish-qaytarilish potensiali - inert metall va oksidlangan va qaytarilgan modda shakllarini tutgan eritma chegarasida 4. Elektrokimyoviy potensial - metall va suv, yoki shu metall tuzi eritmasining chegarasida 5. Membrana potensiali - hujayra devorlari chegarasida Diffuziya potensiali Diffuziya potensiali - konsentratsiysi bilan farq qiluvchi ikki eritma chegarasida hosil bo'ladi: + - [H+] kichik [H+] katta Kontakt potensiali Kontakt potensiali - ikki hil metall to'qnashish chegarasida hosil bo'ladi: - + Cu Fe Qksidlanish-qaytqrilish potensiali Oksidlanish-qaytarilish potensiali - inert metall va oksidlangan va qaytarilgan modda shakllarini tutgan eritma chegarasida hosil bo'ladi: + Pt [Fe3+][Fe2+] Fe3+ Fe2+ Elektrokimyoviy potensial Elektrokimyoviy potensial - metall va suv, yoki shu metall tuzi eritmasining chegarasida hosil bo'ladi: Cu + Zn - CuSO4 + + + + + + ZnSO4 + + + + + + Membrana potensiali Membrana potensiali - biologik membraning ikki tarafidagi ionlar konsentratsiyasining farqi hisobiga hosil bo'ladi. hujayra devorlarining tashqi va ichki taraflari orasida -75 mV ga teng potensiallar ayirmasi hosil bo'ladi. Shu qiymatning o'zgarishi ionlarning hujayradan o'tish tartibini o'zgarishiga olib keladi. Elektrokimyoviy potensiallar uchun Nernst tenglamasi RT E = E0 + -- ln CMe+z zF E - elektrokimyoviy potensial E0 - standart elektrokimyoviy potensial R - universal gaz doimiysi T - absolut harorat F - Faradey soni, z -metall valentligi CMe+z - metall ionlarining konsentratsiyasi Elektrokimyoviy potensiallar uchun Nernst tenglamasi 0,058 E = E0 + -- lg CMe+z z CMe+z = 1 moll bo'lganda potensial ...