Aldegit va ketonlar

Aldegit va ketonlar REJA USLUBI 1.Tarqatma materiallar 2.Tehnik vositalar. ASOSIY VAZIFA 1.Spirtlardan farqi: 2.Ularni olish usullari va olish xossalari Ularni xalq xo'jaligida ayniqsa qishloq xo'jaligida ishlatiladigan hosilalarini ro'lini tushuntirish. Tayanch iboralar: Karbonil guruh, aldegid, keton. Gidlolizlash va gidratlanish reaksiyalari. Oksim, gidrazon va kumush ko'zgu reaksiyalari. Kucherov reaksiyasi. Tarkibida karbonil gruppa C= O tutgan birikmalar oksobirikmalar deyiladi. Oksobirikmalar sinfiga aldegid va ketonlar kiradi. O Ulevodorod molekulasidan bir yoki bir necha vodorodni - C gruppaga H almashinishidan hosil bo'lgan birikmalarga aldegidlar deyiladi (chumoli aldegid bundan mustasno). Aldegidlarning umumiy formulasi: O R - C H Ikkita uglevodorod radikali bilan boglangan, o'zida karbonil gruppa saqlagan birikmalarga ketonlar deyiladi. R -C - R O Aldegid va ketonlar ochiq zanjirli alifatik, halqali (siklik) yoki aromatik, toyingan va toyinmagan bo'lishi mumkin. Masalan: O O R - C R -C - R -S N O N O - S - R - CH = CH - C O H 1. NOMENKLATURASI Aldegid va ketonlarni nomlashda trivial nomenklatura keng qo'llaniladi. Bu nomenklaturaga ko'ra, aldegidlarning nomi ularning oksidlanishdan hosil bo'lgan tegishli karbon kislota nomidagi so'zini aldegidga almashtirish orqali hosil qilinadi. XUN nomenklaturasiga ko'ra aldegid gruppasini borligi suffiks bilan ko'rsatiladi. O H-C chumoli aldegid (formaldegid) metanal H O CH3-C Sirka aldegid yoki etanal N O CH3-CH-C 2-metilpropenal H CH3 Oddiy ketonlarning nomlari karbonil gruppa bog'langan radikallar nomiga keton so'zini qo'shish bilan hosil qilinadi. IYUPAK nomenklaturasiga binoan tegishli toyingan uglevodorodlar nomiga on qo'shimcha qo'shiladi. Masalan: CH3 - CH2 - C - CH3 CH3 -CH - C - CH2 - CH3 O CH3 O Metiletilketon yoki butanon. Etilizpropilketon yoki 2-metilgtentanon-3 2. OLINISH USULLARI 1.Spirtlarni oksidlash. Birlamchi spirtlarni oksidlanganda aldegidlar, ikkilamchi spirtlar oksidlanganda esa ketonlar hosil bo'ladi: [O] O R - CH2OH R - C aldegid H R [O] R R - CH - OH R - C = O keton CI 2.R-CH gidrolizlab aldegidlar, R-C-R dan ketonlar olinadi. Cl CI Cl HOH OH O R - CN - + R - CH R - C H Cl HOH OH R - C - R + 2HOH R - C - R R - C - R Cl Cl OH OH O Asetilen gomologlarini Ng ++ tuzlar ishtirokida gidratlanishidan ketonlar, atsetilenning o'zidan esa sirka aldegidi hosil bo'ladi. (Kucherov reaksiyasi) Hg ++ HC CH + HOH [R-C = CH2 ] CH3 - C - CH3 OH O FIZIK XOSSALAR Aldegid va ketonlarning quyi vakillari suvda yaxshi eriydi va o'ziga xos ...