Aldol - kraton kondensatsiyalanish reaksiyalarining ishqoriy muhitdagi mexanizmi

Aldol-kraton kondensatsiyalanish reaksiyalarining ishqoriy muhitdagi mexanizmi Umuman, yangi uglerod-uglerod bog'i hosil bo'lishi bilan boradigan reaksiyalar kondensatsiyalanish reaksiyalari deyiladi. Kondensatsiyalanish reaksiyalari suv, spirt, NX va boshqalar ajralib chiqishi bilan boradi. Biz tarkibida karbonil guruh tutgan turli organik birikmalarning kondensatsiyalanish reaksiyalarini ko'rib chiqamiz. Bunday reaksiyalarning ayrimlarida suv ajralib chiqsa, ayrimlarida suv ajralib chiqmaydi. Kondensatsiyalanish reaksiyalari karbonil guruhga nisbatan α- holatda joylashgan vodorod atomi hisobiga boradi. Bu vodorod atomi karbonil guruhning qutblanishi natijasida faollashib qoladi: Kondensatsiyalanish reaksiyalariga aldegidlar, ketonlar, murakkab efirlar, nitrobirikmalar va amidlar kirishadi. Ana shu birikmalar tarkibida faollashgan α- vodorod atomi bo'lib, ularning reaksiyaga kirishish qobiliyati quyidagi tartibda o'zgaradi. Masalan: Alkil guruhning +J-induksion effekti ta'sirida karbonil guruhning musbat zaryad qiymati kamayib boradi, natijada karbonil guruhga nisbatan α-vodorod atomining harakatchanligi nisbatan kamayadi. Agar molekulada ikkita karbonil guruh o'rtasida metilen radikali joylashgan bo'lsa, bunday holatda metilen guruhning vodorod atomlari ancha harakatchan bo'lib qoladi. Masalan, β-diketonlardagi metilen guruhning vodorod atomlari juda faoldir: Aldegidlar ishqorlar ta'sirida kondensatsiyalanish reaksiyalariga kirishadi: Bu reaksiya natijasida tarkibida aldegid va gidroqsil guruhlari tutgan modda - 3-gidroksi pentanal, yani aldol hosil bo'lgani uchun bunday jarayon aldol kondensatsiyalani deyiladi. Aldol kondensatsiyalanish yoki birikishni olib borish uchun 1 mol aldegidga 0,02 mol ishqorning 15% li eritmasi ta'sir ettiriladi. Agar ishqor eritmasining miqdori ko'p bo'lsa smola hosil bo'lishi kuzatiladi. Aldol birikish natijasida β-gidroksi karbonilli birikmalar hosil bo'ladi. Aldol kondensatsiyalanish yoki birikish reaksiyasini 1872 yilda rus kimyogari va muzikashunosi A.N.Borodin va fransuz kimyogari Sh.A.Vyurtslar bir vaqtda kuzatishgan: Aldollar ancha qarorsz modda bo'lib, ishqor va harorat ta'sirida bir molekula suvni chiqarib yuboradi: Aldolning degidratlanishi natijasida kraton aldegidi hosil bo'ladi. Shuning uchun bu jarayonni kraton kondensatsiyalanish deb ataladi. Aldol dimerlanishga uchrashi mumkin, chunki aldegidlar spirtlar bilan reaksiyaga kirishadi: Turli aldegidlar bir birlari bilan ham kondensatsiyalanish reaksiyalariga kirishadi: Bu reaksiya natijasida penraeritrit hosil bo'lib, portlovchi moddalar olishda xom-ashyo bo'lib hisoblanadi. Kondensatsiyalanish reaksiyalarida metilen va karbonil komponentlar ishtirok etadi. α-Vodorodini oson beradigan karbonil guruh metilen kamponent bo'lib hisoblansa, anionni biriktirib oladigan karbonil guruh esa karbonil kamponent deb yuritiladi. Masalan: Aldol-kraton kondensatsiyalanish reaksiyasiga aldegidlar bilan ketonlar, nitrobirikmalar, ketonlar bilan ketonlar kirishadilar. Aldegidlar bilan ketonlar reaksiyasida aldegidlar karbonil komponent vazifasini bajaradi, chunki ular ketonlarga nisbatan faol birikmalar hisoblanadi: Ketonlarning ketonlar bilan kondensatsiyalanish reaksiyalari yuqori harorat va bariy gidroksidi katalizatorligi ishtirokida amalga oshadi: Kraton kondensatsiyalanish natijasida yuqoridagi 4-gidroksi- 4-metilpentanon-2 dan mezitil oksidi hosil bo'ladi: Aldol kondensatsiyalanish ishqoriy muhitda boradi va dastlab aldegid yoki ketondan S-nukleofil karbanion hosil bo'ladi: U karbonil guruhga birikadi: Ishqoriy muhitda aldol kondensatsiya nukleofil mexanizm tipi bo'yicha boradi. Asos ...