Alifatik diazobirikmalar

Alifatik diazobirikmalar Diazobirikmalarning turlari va ularning tuzilishi, diazobirikmalarning qarorliligi, diazobirikmalarning olinishi va kimyoviy reakiyalari Diazobirikmalar-molekulasi tarkibida 2 ta azot tutgan va ularning biri ammoniy azoti bo'lgan birikmalardir. Alifatik diazobirikmalar ikki xil ko'rinishda bo'lishi mumkin: 1) diazoniy tuzlari, 2) diazoalkanlar. Diazoniy tuzlari juda barqaror tuzlardir, chunki ammoniy azotidagi musbat zaryadning qarorliligini oshiruvchi omil yo'q: Diazoniy tuziga nisbatan diazometan qarorliroq, chunki u birinchidan, ichki tuz, ikinchidan manfiy zaryadlangan azot elektronlari yoki manfiy zaryadlangan uglerod elektronlari mezomeriya tufayli tutashadi. Yuqoridagi sxemada diazoniy tuzida diazometanning tuzilishi keltirilgan. Diazoalkanlar chiziqli tuzilishga ega. M-n, diazometanning tuzilishi quyidagicha: CH2NQN-. Diazometan quyidagicha mezomer ko'rinishda ham bo'lishi mumkin: U chiziqli molekula bo'lib, deyarli qutbsiz va beqaror moddadir. Diazometan quyidagi usullar bilan olinadi: CH3-NH2 + HONO CH2=N+=N- + 2N2O CH3-NH-CONH2 + HNO2 + N2O CH2=N+=N- + NH3 + CO2 CH3-NH-COOC2H5 + HNO2 + N2O CH2=N+=N-+ CO2 + C2H5OH Amalda keyingi ikki usul qo'llaniladi. Ma'lumki birinchi reaksiya natijasida spirt hosil bo'ladi va azot ajralib chiqadi. Aslida bu reaksiya quyidagi bosqichlar orqali boradi: CH3NH2.HCl + HONOCH3-NNCl-+ 2H2O CH3-N+N + N2O CH3OH + N2 + H+ CH3-N+NCH2N+N CH2=N+qN-+H+ Hosil bo'lgan metildiazoniy kationi beqaror bo'lgani uchun spirt hosil bo'ladi. Diazometanning qarorligini oshirish uchun CH2 guruhidagi vodorod atomlari elektronoakseptor guruhlarga almashinishi kerak. M-n, glitsinning etil efiridan, 2,2.2-triftoretilamindan hosil bo'lgan diazobirikmalar shular jumlasidandir: N-N+CH-COOC2H5 N-N+CH-CF3 Diazometanning o'zi alkilaminlardan olinishi zarur bo'lganda avval alkilamin atsillanadi, olingan mahsulot diazotirlanadi, keyin atsil guruhi ishqor bilan gidroliz qilib chiqarib yuboriladi. Buni quyidagi sxema bilan ko'rsatish mumkin: Diazometan sariq-yashil, zaharli gaz. Reaksiyaga kirishish qobiliyati yuqori. Kislotalar, spirtlar, fenollar, aldegidlar bilan oson reaksiyaga kirishadi. Ishqorlar ta'siriga chidamli. Diazometan ta'sirida karbon kislotalardan efir olish karbon kislotalarning metil efirini olishning eng oson usuli hisoblanadi. Quyida diazometanning ba'zi reaksiyalari keltirilgan: Agar atsillash reaksiyasida diazometan ortiqcha olinsa, metilen guruhidagi vodorod atsil guruhga almashinadi, ajralib chiqqan vodorod xlorid ortiqcha diazometan bilan metil xlorid hosil qiladi: Shunday qilib, diazometandan diazoketon olinadi. Bu reaksiya diazometan molekulasidagi vodorodlar harakatchan ekanini ko'rsatadi. Bu diazometanning metalli hosilalarining olinishi bilan ham isbotlanadi: Diazometan fotokimyoviy parchalanishga uchratilsa, polimerlanadi: ShmitS diazometanning izomeri-siklik diazometanning sintezini amalga oshirdi: Siklik diazometan qizdirilganda qisman ochiq zanjirli diazometanga izomerlanadi. Adabiyot: 1.O.YA. Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola». 1990. S.428-430. 2.A.N. Nesmeyanov, N.A. Nesmeyanov Nachala organicheskoy ximii. Kniga .: 1969. S.231-235. 3.Q.N. Axmedov, X.Y. Yo'ldoshev Organik kimyo usullari. II-qism. T.: «Universitet». 1993. 80-89 b. ...