Alifatik monokarbon kislotalarning ayrim vakillari va ularning qo'llanilishi

Alifatik monokarbon kislotalarning ayrim vakillari va ularning qo'llanilishi Reja: Chumoli kislota Valerian kislota Propion kislota Yuqori molekulali yog' kislotalar. Alifatik karbon kislotalarning murakkab efirlari: hayvon mumlari Chumoli kislota Chumoli kislota(metan kislota): NSOON Erkin holatda chumolini siydigida, hamda hayvonlarning terlaganida hosil bo'ladi. Sanoatda quyidagicha olinadi: Chumoli kislotaning bir tomchisi terini kuydiradi, kimyoviy xossasi bo'yicha boshqa karbon kislotalardan farq qiladi. Chumoli kislota NSOON k-ta angidridga o'xshab qaytaruvchanlik xossasiga ega: Chumoli k-ta oksidlansa N2SO3 ga, so'ngra SO2 va N2O ga parchalanadi: Agar kons. N2SO4 bilan qizdirilsa: HCOONa tezlik bilan qizdirilsa: Chumoli kislotadan oksalat kislota, etil formiat olinadi. To'qimachilik sanoatida terilarni oshlashda, Tibbiyotda Chumoli spirtini olishda, 1,15 % eritmasi bod kasalligini davolashda ishlatilinadi. NSOON- hayvonlvrni oziq-ovqatida qo'shiladi sifatli qilishda konservant hisoblanadi hamda asalari kasalliga qarshi qo'llaniladi. SN3-SOON - SN3-SN2-ON + O2 achitqi SN3-SOON + N2O Kuchli 60-80 % li eritmasi sotuvda sirka essesiyasi deyiladi. Qipiqlardan quruq xaydab xam olinadi. Kucherov reaksiyasi orqali: NSOON - xo'jalikda, farmatsevtikada, kimyo sanoatida ishlatilinadi. Sirka kislota oziq- ovqatlarni konservalashda, sanoatda qo'p miqdorda turli xil tuzlar [( SN3SO)2O] olish uchun, mas. sirka kislotaning qo'rg'oshinli hosilalarini olish uchun CH3-COO-Pb-OH - tibbiyotda ishlatilinadi. Suyultirilgan ritmasisvintsovoy primochki deyiladi(kaltak eb ko'kargan joylarni davolashda ishlatilinadi). Sirka kislotaning Fe, Al, Cr li tuzlari tekistil sanoatida protravnigo krasitelya- yani bo'yovchi sifatida. Asosan ( SN3SO)2O olishda uchun: sun'iy tolalarni olishda erituvchi sifatida, bo'yoqlarni olishdajuda keng ishlatilinadi. Moy kislota : SN3-SN2-SN2SOON - yog'larni kuygan xidini va terida hosil bo'ladi, juda yoqimli xidga ega. Moy kislotaning ayrim efirlari xushbo'y moddalar hamda erituvchilar sifatida ishlatilinadi. Valerian kislota: 4 ta izomeri mavjud Valeriana o'simligi ildizida uchraydi. U valeriana nastoykasi, validol, bromizoval kabi dorilar tarkibida: Uxlatuvchi tinchlantiruvchi sifatida ishlatilinadi. CH3-(CH2)3COOCH2-C CBr - valerian kislotaning 1-brom propargil efiri. Fungitsid sifatida ishlatilinadi. CH3-CH2COOCH2-C CH - propargilpropionat CH3-CH2-CH2COOCH2-C CH - propargil maslyanatlar antitseptik sifatida ishla- tilinadi. Propion kislota: SN3SN2SOON - erkin holatda o'simliklarda tuz ko'rinishida; oz miqdorda sut, yog' va sirlarda uchraydi. Yuqori molekulali yog' kislotalar. Bunday kislotalar yog' tarkibida inson va hayvonlarning hayotida muhim rol o'ynaydi. Eng muhim vakillari: C15N31SOON - SN3-(SN2)14SOON - palmitin kislota S16N33SOON- SN3-(SN2)15SOON- margarin kislota S17N35SOON- SN3-(SN2)16SOON- stearin kislota; stearindan sham(svecha) ishlab chiqaradi. S25N51SOON- Asalari (vosk) mo'mi: (tserotin k-ta). S15N31SOOS30N61 - MIRITsIL PALMITAT - asalari mumi: bular inson terisini himoya qiladi hamda o'simliklarning qurishidan saqlaydi. S15N31SOOS16N33- tsetilpalmitat - spermatset sifatida. Mumlar xam, spermatset xam dorishunoslikda kosmik va davolovchi surtma moylar tayorlashda keng ishlatilinadi. S15N31SOONa - sovun sifati yani qattiq sovun sifatida. S15N31SOOK - suyuq sovun (kaliyli sovun), yoki tibbiyotda sovunni- ko'k ...